Henryk Giżycki

	Henryk Giżycki
	aktor, reżyser teatralny
Data urodzenia	1 lutego 1940
Miejsce urodzenia	Jankowce
Data śmierci	7 czerwca 1998
Miejsce śmierci	Kraków
Miejsce spoczynku	Cmentarz Rakowicki w Krakowie (kw. LXXIV-20-11)

Henryk Giżycki (1940-1998) – aktor, reżyser teatralny

Życiorys

Henryk Giżycki urodził się 1 lutego 1940 roku w Jankowcach. W 1964 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Krakowie. Został zaangażowany do Teatru Polskiego w Bielsku-Białej. Tu zadebiutował rolą Adriana w Powrocie mamy Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Przez następne dwa sezony występował w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach. Do najlepszych ról z tego okresu zaliczyć można Tarełkina w Śmierci Tarełkina Aleksandra Suchowo-Kobylina, Jaśka w Weselu Stanisława Wyspiańskiego, Petersa w Niemcach Leona Kruczkowskiego, Łatkę w Dożywociu Aleksandra Fredry i Moscę w Volpone Ben Jonsona. W Kielcach współpracował z Teatrzykiem Dziennikarza i Aktora. Pieśń o głodzie Brunona Jasieńskiego w jego inscenizacji została zaprezentowana w 1966 roku na I Ogólnopolskim Przeglądzie Zawodowych Teatrów Małych Form w Szczecinie.

W 1967 roku został aktorem Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Przed szczecińską publicznością zadebiutował rolą Lorda Greya w Ryszardzie III Williama Shakespeare'a. Powszechne uznanie zarówno krytyków, jak i publiczności, przyniosła mu rola Łatki w Dożywociu Aleksandra Fredry. Przedstawienie to cieszyło się wielkim powodzeniem nie tylko w Szczecinie, ale i na terenie województwa. Z uznaniem krytyki i publiczności spotkała się również rola Astrowa w Wujaszku Wani Antoniego Czechowa. W Panu Wokulskim stworzył interesującą kreację w roli Juliana Ochockiego.

W latach 1969-1970 był kierownikiem artystycznym Teatru „13 Muz”. Na jego potrzeby m.in. opracował i wystawił monodram według powieści Wiesława Rogowskiego Spotkanie na skraju cienia. W dniu 14 grudnia 1970 roku aktor pożegnał się ze szczecińską publicznością, występując w reżyserowanym przez Ludmiłę Legut przedstawieniu Tadeusza Różewicza Jak my się kaleczymy.

W połowie grudnia 1970 roku wyjechał do Krakowa. Początkowo grał w Starym Teatrze (1970-1974), a następnie został aktorem (1974-1988) i reżyserem (1979-1989) Teatru Ludowego (w Nowej Hucie). W latach 1973-1976 był kierownikiem artystycznym teatru jednego aktora Eref-66, założonego w 1966 roku przez Ryszarda Filipskiego. W latach 1975-1979 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach.

Kilka znaczących spektakli zrealizował także we własnej firmie teatralnej Tespis, którą założył w latach 90. Były to m.in. monodram wg kazań księdza Piotra Skargi, Pan Tadeusz Adama Mickiewicza oraz Zemsta Aleksandra Fredry, w której zagrał Cześnika. Była to jego ostatnia rola.

Za jego największe osiągnięcie reżyserskie uważa się Betlejem Polskie Lucjana Rydla, którego ponad 400 spektakli obejrzało ponad 150 tysięcy widzów. Przedstawienie to reżyserował także w Teatrze Polskim w Szczecinie w 1982 roku.

Wystąpił również w kilku filmach fabularnych z tzw. nurtu patriotycznego, m.in. w Hubalu, Orle i reszce, Polonia Restituta. Zagrał także w Jarosławie Dąbrowskim, którego część plenerów realizowano w Szczecinie.

Zmarł 7 czerwca 1998 roku w Krakowie. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kw. LXXIV-20-11).

Twórczość artystyczna (Szczecin)

Teatr

Tytuł	Autor	Reżyseria	Forma twórczości	Postać	Teatr	Data premiery
Ryszard III	William Shakespeare	Jan Maciejowski	obsada aktorska	Lord Grey, syn królowej Elżbiety; Sir James Blount	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	29 września 1967
Wujaszek Wania	Antoni Czechow	Ewa Kołogórska	obsada aktorska	Michał Lwowicz Astrow	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	3 grudnia 1967
Pan Wokulski	Bolesław Prus	Ewa Kołogórska	obsada aktorska	Julian Ochocki	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	23 lutego 1968
Mimika, czyli nauka sztuki scenicznej	Wojciech Bogusławski	Jan Maciejowski	adaptacja (z Marią Chwalibóg i Teresą Worono), obsada aktorska		Teatr „13 Muz”	9 kwietnia 1968 (często błędnie podawana jest data: 18 kwietnia 1969)
Hedda Gabler	Henrik Ibsen	Maryna Broniewska	asystent reżysera, obsada aktorska	Eilert Lövborg	Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	12 maja 1968
Antygona	Sofokles	Marek Okopiński	obsada aktorska	Strażnik	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	20 września 1968
Pojedynek	Mar Bajdżijew	Jowita Pieńkiewicz	obsada aktorska	Azis	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	30 października 1968 (polska prapremiera)
Wyzwolenie	Stanisław Wyspiański	Jan Maciejowski	obsada aktorska	Hołysz; Maska	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	14 lutego 1969
Rzecz listopadowa	Ernest Bryll	Krystyna Skuszanka, Jerzy Krasowski	obsada aktorska	Pierwszy	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny)	20 kwietnia 1969
Sonnenbruchowie	Leon Kruczkowski	Józef Gruda	obsada aktorska	Willi Sonnenbruch; Gefreiter	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	12 września 1969
Maskarada	Jarosław Iwaszkiewicz	Czesław Staszewski	asystent reżysera, obsada aktorska	Pułkownik Danzas	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	21 listopada 1969
Eros i Psyche	Jerzy Żuławski	Maciej Prus	obsada aktorska		Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	28 lutego 1970
Stara kobieta wysiaduje	Tadeusz Różewicz	Henryk Giżycki	obsada aktorska, reżyseria		Teatr „13 Muz”	23 lutego 1970
Elektra, czyli uwolnienie?	Jadwiga Adamowicz i Henryk Giżycki	Jadwiga Adamowicz i Henryk Giżycki	obsada aktorska, reżyseria		Teatr „13 Muz”	20 kwietnia 1970
Wesele	Stanisław Wyspiański	Józef Gruda	obsada aktorska	Poeta	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	10 maja 1970
Wkrótce nadejdą bracia	Janusz Krasiński	Jowita Pieńkiewicz	obsada aktorska	Gość I	Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	21 lipca 1970
Moja prywatna sprawa	Henryk Giżycki (na podst. słuch. radiowego Andrzeja Mularczyka)	Henryk Giżycki	oprac. tekstu, reżyseria		Teatr „13 Muz”	2 listopada 1970
Jak my się kaleczymy	Ludmiła Legut (scen.) wg tekstów Tadeusza Różewicza	Ludmiła Legut	obsada aktorska		Teatr „13 Muz”	30 listopada 1970
Betleem polskie	Lucjan Rydel	Henryk Giżycki	inscenizacja, reżyseria, układ tekstu		Teatr Polski	15 stycznia 1982

Na scenie

Henryk Giżycki (Astrow) i Marian Nosek (Wojnicki) w Wujaszku Wani (1967) - fot. Grażyna Wyszomirska
Z Marią Chwalibóg w Mimice (1968) - fot. ze zbiorów Bogdana Bombolewskiego
Z Haliną Krzyżanowską - kierowniczką Klubu „13 Muz”, i Marią Chwalibóg po odebraniu Wielkiej Nagrody Publiczności za spektakl Mimika podczas III Szczecińskiego Tygodnia Teatralnego (1968) - fot. ze zbiorów Bogdana Bombolewskiego

Bohdan Albert Janiszewski (Jorgen Tesman) i Henryk Giżycki (Eilert Lövborg) w Heddzie Gabler (1968) - fot. Grażyna Wyszomirska

Radio

Tytuł słuchowiska/audycji	Autor	Reżyseria	Adaptacja radiowa	Forma twórczości	Data pierwszej emisji
Nasza legitymacja	Aleksander Błok, Władysław Broniewski, Włodzimierz Majakowski, Stefan Żeromski	Jan Maciejowski		obsada aktorska	10 listopada 1967
Wiersze Heleny Raszki	Helena Raszka	Julia Zyblewska		obsada aktorska	8 maja 1970
Morze dookoła naszego domu	Tageros	Julia Zyblewska,	Czesław Czerniawski	obsada aktorska	19 czerwca 1970

Telewizja

Tytuł sztuki	Autor	Scenariusz	Reżyseria	Realizacja telewizyjna	Postać	Data premiery
Dziwak	Nazim Hikmet		Maryna Broniewska		obsada aktorska	10 maja 1968
Ryszard III	William Shakespeare	Jan Maciejowski (adaptacja)	Jan Maciejowski		Lord Grey	6 września 1968
Wojciecha Bogusławskiego mimika, czyli nauka sztuki scenicznej	Wojciech Bogusławski	Maria Chwalibóg, Henryk Giżycki, Teresa Worono	Jan Maciejowski		obsada aktorska	29 grudnia 1968
Noc w oberży „Pod Wielkim Dzikiem”	Iwan Turgieniew		Wojciech Jesionka	Ryszard Zawidowski	obsada aktorska	27 grudnia 1970

Nagrody

1966 – nagroda organizatorów za spektakl Pieśń o głodzie Bruna Jasieńskiego w Teatrze im. S. Żeromskiego w Kielcach na I Szczecińskim Tygodniu Teatralnym
1967 – Nagroda Centralnej Rady Związków Zawodowych za upowszechnienie sztuki teatralnej i wiedzy o teatrze
1968 – Wielka Nagroda Publiczności za udział w spektaklu Mimika wg Wojciecha Bogusławskiego w Teatrze „13 Muz” w Szczecinie na III Szczecińskim Tygodniu Teatralnym
1970 – IV nagroda za spektakl Elektra, czyli uwolnienie? (oprac. i reż. Jadwiga Andrzejewska i Henryk Giżycki) w Teatrze „13 Muz” w Szczecinie na V Szczecińskim Tygodniu Teatralnym
1975 – III nagroda Publiczności za przedstawienie Nie ma ratunku Jana Bijaty w Teatrze Eref-66 w Krakowie na X Ogólnopolskim Przeglądzie Zawodowych Teatrów Małych Form w Szczecinie
1983 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za osiągnięcia w twórczości reżyserskiej i kierowaniu teatrem
1995 – Srebrna Maska Teatru im. S. Żeromskiego w Kielcach z okazji 50-lecia sceny

Odznaczenia

1975 – Złota Odznaka Towarzystwa Przyjaciół Szczecina
1979 – Złoty Krzyż Zasługi
1979 – Odznaka za zasługi dla Kielecczyzny

Bibliografia

Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
Zdzisław Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina (opracowanie części dokumentacyjnej Ryszard Markow i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985

Inne źródła

Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie i ZASP w Szczecinie
Programy teatralne Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz