Bernard Pruski

Bernard Pruski
sportowiec, działacz społeczny
Data urodzenia	13 listopada 1929
Miejsce urodzenia	Strzyżno
Data śmierci	31 stycznia 2018
Miejsce śmierci	Stargard
Miejsce spoczynku	Cmentarz Centralny w Stargardzie Sektor A01, rz. 02, nr grobu 10
Lokalizacja grobu	zobacz na mapie
Narodowość	polska

Bernard Pruski (1929-2018), kolarz, trener, działacz społeczny

Życiorys

Bernard Pruski urodził się 13 listopada 1929 r. w Strzyżnie (niem. Streesen) niedaleko Stargardu. Jego rodzicami byli: Marianna z d. Piech (1898-1986) i Antoni Pruski (1893-1963), rolnik, członek Związku Polaków w Niemczech „Rodło”. Stryjowie: Jan i Władysław Pruscy byli żołnierzami Batalionów Chłopskich. Miał rodzeństwo: siostra Marta Kręczyńska (1923-1994) i brat Karol (1932–2016).

B. Pruski z żoną Barbarą, ok. 1957

Do szkoły podstawowej uczęszczał w Barnimiu (niem. Barnimskunow). W roku 1944 rozpoczął naukę w szkole kolejowej w Stargardzie. Po ukończeniu Technikum Handlowego w Szczecinie (1953), otrzymał nakaz pracy w Stargardzie w PZGS (Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni), gdzie otrzymał funkcję inspektora do spraw oświaty. Do jego obowiązków należała organizacja sprzedaży książek w gminnych spółdzielniach oraz przygotowanie loterii książkowych. Do odległych miejscowości docierał rowerem, bez względu na warunki pogodowe. W latach następnych podjął pracę w Stargardzkich Zakładach Gastronomicznych.

19 września 1956 r. ożenił się z Barbarą z d. Siatczyńską (ur. 1936), ekonomistką. W małżeństwie urodziły się dzieci: Krzysztof (ur. 1956), przedsiębiorca, Beata Pruska-Adamiszyn (ur. 1962), germanistka, absolwentka UAM w Poznaniu.

Zmarł 31 stycznia 2018 r. w Stargardzie. Spoczywa na komunalnym Cmentarzu Centralnym w Stargardzie, rejon A-01.

Sportowiec

Legitymacja Polskiego Związku Kolarskiego, 1961

Jako 19-latek w 1949 r. zetknął się dość przypadkowo po raz pierwszy z kolarstwem. W towarzystwie dwóch kolegów jechał rowerem nad jezioro Miedwie, gdy młodzi ludzie zostali niespodziewanie zaproszeni do udziału w wyścigu na trasie Stargard – Kobylanka, Kobylanka-Stargard (pierwsza tego typu impreza kolarska Ziemi Stargardzkiej). Pruski zwyciężył, przyjeżdżając 5 minut przed kolejnym kolarzem.

Popularność młodego zawodnika

Karierę sportową rozpoczął w Ludowych Zespołach Sportowych i jako pierwszy kolarz LZS dostąpił zaszczytu reprezentowania Polski w Wyścigu Pokoju. Reprezentował kolejno kluby sportowe: „Spójnia” Stargard Szczeciński (1950-1951), KS "Sparta" Stargard Szczeciński (1951-1954), LZS Stargard Szczeciński (1954-1962). Początkami jego sportowej drogi kierował trener Józef Tropaczyński (1912-1997), „Tropak”, odkrywca wielu kolarskich talentów.

Przełomowym momentem było powołanie w 1953 r. do kadry narodowej, a następnie w 1957 r. zakwalifikowanie się (jako debiutant) do polskiego zespołu, startującego w X Wyścigu Pokoju. Zajął w nim 5 miejsce w klasyfikacji indywidualnej (jako najlepszy z Polaków). Polski zespół: Bernard Pruski, Marian Więckowski (1933-2020), Stanisław Bugalski (1931-1991), Grzegorz Chwendacz (1932-2017), Eligiusz Zygmunt Grabowski (ur. 1935), Janusz Paradowski (1930-2013) zajął 3 miejsce w klasyfikacji drużynowej.

Przebieg X Wyścigu Pokoju obfitował w dramatyczne momenty. Do przedostatniego etapu Pruski plasował się na trzeciej pozycji w klasyfikacji indywidualnej, a Polska prowadziła w klasyfikacji drużynowej. Ostatni etap z Łodzi do Warszawy przyniósł rozczarowanie, gdy tymczasem w Warszawie na Stadionie Dziesięciolecia czekało na zakończenie wyścigu ponad 100 tys. kibiców z I sekretarzem KC PZPR, Władysławem Gomułką na czele. Pruski stracił miejsce na podium (jako najlepszy Polak uzyskał 5 lokatę w klasyfikacji indywidualnej), a reprezentacja narodowa spadła na trzecie miejsce. Ale mimo to powrót do Stargardu zapisał się w pamięci mieszkańców miasta. Na powracającego czekały na peronie dworca (a nawet na okolicznych dachach) tłumy, a także rodzice i żona Barbara. Czekały go kwiaty, orkiestra wojskowa, a przede wszystkim kibice, którzy przenieśli go na ramionach do samochodu szczecińskiej rozgłośni Polskiego Radia, gdzie udzielił wywiadu. Potem był przejazd odkrytym samochodem przez miasto.

Jako najlepszy kolarz polski w X Wyścigu Pokoju otrzymał od Powiatowej Rady Narodowej w Stargardzie dla swej rodziny mieszkanie, od WZGS ze Szczecina – meble do sypialni, od Naczelnej Rady Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego - motocykl. Otrzymał też w klasyfikacji sportowej klasę mistrza sportu w kolarstwie.

Sukces Polaka utrwalił ogromne zainteresowanie kolarstwem. Znakomitą formę potwierdził w pierwszym zagranicznym wyścigu dookoła Jugosławii (1957), gdzie również zajął piątą lokatę (wygrał wówczas najdłuższy etap, liczący blisko 260 km). W plebiscycie czytelnicy „Dziennika Ludowego” uznali go za najlepszego w 1957 r. zawodnika LZS. Otrzymał „Puchar przechodni „Dziennika Ludowego” oraz kupon materiału (100% wełny) – nagroda RG LZS (Rada Główna Ludowych Zespołów Sportowych) i dres”. Na 7 pozycji ukończył zmagania w Wyścigu Dookoła Dolnej Austrii (1958), a etap z metą na Grossglockner (3.798 m. n.p.m.) ukończył na podium, zajmując 3 miejsce. Brał udział w XII Wyścigu Pokoju w 1959 r.

W Wyścigu Dookoła Austrii, w którym sześciokrotnie startował, miał w 1959 r. poważny wypadek. Kolejnym sukcesem było zdobycie (po raz pierwszy przez kolarzy wiejskich) tytułu drużynowych mistrzów Polski na szosie (w dniu 21 czerwca 1959 r.) w barwach LZS wraz z Marianem Bednarkiem, Bogusławem Fornalczykiem i Wiesławem Jastrzębskim. Zespół, reprezentujący LZS powtórzył swój sukces w roku 1961. Był zawodnikiem „twardym i nieustępliwym”, jak pisał (w wielu publikacjach o kolarstwie) znany sprawozdawca sportowy, Bogdan Tuszyński. Ścigał się na drogach Bułgarii, Belgii, NRD, Maroko.

Przebieg kariery zawodniczej (wybór)

1953 – Wyścig Szlakiem Grobów Piastowskich (10 miejsce);
1953 – wyścig ogólnopolski (4-etapowy) o Puchar Karkonoszy (6 miejsce);
1953 – powołanie do kadry narodowej;
1954 – Wyścig Dookoła Warmii i Mazur (21 miejsce);
1956 – Wyścig Dookoła Austrii (drużynowo 3 miejsce, 14 miejsce w klasyfikacji indywidualnej);
1957 – X Wyścigu Pokoju (debiut, 5 miejsce w klasyfikacji indywidualnej, jako najlepszy z Polaków, drużynowo 3 miejsce);
1957 – Wyścig Dookoła Jugosławii (5 miejsce);
1957 – Przełajowe Mistrzostwa Polski (3 miejsce);
1957 – Wyścig Dookoła Warmii i Mazur (2 miejsce);
1957 – III. Międzynarodowe Igrzyska Młodzieży Wiejskiej we Włocławku (1 miejsce w wyścigu drużynowym na 100 km);
1958 – Wyścig Dookoła Polski (18 miejsce);
1958 – Wyścig Dookoła Dolnej Austrii (7 miejsce);
1958 – Kryterium Asów (8 miejsce);
1959 – Wyścig Drużynowy w Polsce (mistrzostwo Polski w drużynie LZS);
1959 – XII Wyścig Pokoju (27 miejsce);
1959 – Wyścig Dookoła Warmii i Mazur (1 miejsce w klasyfikacji indywidualnej);
1959 – Wyścig o Puchar Dowódcy Marynarki Wojennej (1 miejsce);
1959 – Memoriał płk.W.F.Skopenki (3 miejsce);
1960 – Wyścig Dookoła Warmii i Mazur (1 miejsce drużyny LZS);
1960 – Wyścig Dookoła Polski (16 miejsce).

Trener. Sędzia. Olimpijczyk

Po zakończeniu kariery zawodniczej w 1961 r. rozpoczął pracę trenerską szkoleniowca. Po ukończeniu kursu trenerskiego w WSW (Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego) w Gdańsku-Oliwie został zatrudniony początkowo jako konsultant grupy centralnej Polskiego Związku Kolarskiego, a następnie trener koordynator Rady Wojewódzkiej LZS opiekującej się kolarstwem ludowym w województwie szczecińskim, a także wsparcie trenera Józefa Tropaczyńskiego. Potem w Klubie WLKS "Gryf" Szczecin (lata 1962-1970), gdzie uznano go za odnowiciela Klubu, znajdującego się wówczas w kryzysie. Likwidując konflikty i nieporozumienia, wprowadził atmosferę mobilizacji, co zaowocowało wsparciem Klubu przez patronujące firmy.

Gwiazda trenerska Austrii podczas wywiadu

Wychował wielu znakomitych cyklistów. Wśród jego wychowanków byli m.in.: Bernard Ryszard Kręczyński (siostrzeniec), Stanisław Labocha, Wojciech Matusiak, Czesław Polewiak, Tadeusz Prasek, Kazimierz Wąsaty, Stanisław Weryk, Henryk Woźniak, Ryszard Zawadzki, Rajmund Zieliński.

W 1971 r. Kolegium Sędziów przy Polskich Związku Kolarskim potwierdziło jego uprawnienia sędziego kolarskiego II stopnia. W latach 1971–1976 zasłynął jako szkoleniowiec narodowej reprezentacji Austrii w kolarstwie szosowym. Okres ten w kolarstwie Austrii określa się „erą Pruskiego”. Z zawodnikami tego kraju uczestniczył w Igrzyskach Olimpijskich w Monachium w 1972 r. oraz w Montrealu w 1976, gdzie w wyścigu drużynowym czwórka z Austrii sensacyjnie zajęła 6 miejsce, wyprzedzając (o 18 sekund!) reprezentację Polski, mistrzów świata z poprzedniego roku. Kolarze austriaccy lokowali się wówczas wysoko w wielu prestiżowych wyścigach, np. jeden z podopiecznych zawodników, Wolfgang Steinmayer dwukrotnie kończył prestiżowy wyścig Tour de l’Avenir z drugą lokatą, a w 1974 r. zdobył w tym wyścigu tytuł lidera klasyfikacji górskiej.

Po powrocie z Austrii pracował od 1979 r. jako trener w Ludowym Klubie Sportowym "Pomorze" (Stargard). W 1983 uzyskał uprawnienia trenera pierwszej klasy. Przez dwie kadencje (od 1993 r.) działał w zarządzie Polskiego Związku Kolarskiego. Pracował jako przewodniczący Rady Trenerów oraz działacz Społecznej Komisji Kolarstwa przy Radzie Głównej LZS. W trudnym okresie transformacji, w 1992 r. S. Makowski, dziennikarz „Gazety Stargardzkiej” pisał: Bernard Pruski (…) uważa, że należy zrobić wszystko, by mimo kryzysu i kłopotów nie zgubić talentów, by podtrzymać tradycje kolarskie w Stargardzie, by zmierzać do stworzenia na Pomorzu silnej grupy zdolnej do odnoszenia największych sukcesów. Tego optymizmu i odrobiny entuzjazmu życzy pan Bernard wszystkim ludziom, którym przyszłość stargardzkiego sportu nie jest obojętna .

W plebiscycie „Kuriera Szczecińskiego” dwukrotnie plasował się w najlepszej dziesiątce sportowców regionu (1957, 1959), a w 1967 r. – w trójce najlepszych trenerów. W roku 1996 w Plebiscycie 50-lecia LZS wybrany do najlepszej trójki trenerów Ziemi Szczecińskiej , a w roku 2014 w wyniku Plebiscytu Sportowego „Kuriera Szczecińskiego” odebrał tytuł Superczempiona (23 grudnia 2014). W archiwum domowym pozostało wiele dyplomów, podziękowań.

Dzięki karierze sportowej i pracy szkoleniowca miał szanse zwiedzenia wielu krajów, co w tamtych latach należało do rzadkości. Był człowiekiem ciepłym, otwartym, ciekawym innych ludzi i kultur, wyważonym w osądach.

Dla uczczenia jego pamięci od roku 2018 odbywa się w Stargardzie Memoriał Bernarda Pruskiego.

W dniu 25 listopada 2019 r. w Galerii im. Jerzego Wąsiewicza w starostwie w Stargardzie zaprezentowano jego osiągnięcia podczas wystawy poświęconej stargardzkim olimpijczykom, zorganizowanej z okazji 100-lecia polskiego ruchu olimpijskiego .

Działalność społeczna. Aktywność regionalna

Był współzałożycielem Stargardzkiego Towarzystwa Cyklistów (wpis do rejestru stowarzyszeń pod nr 4/89 w dniu 7.07. 1989 r.), w którym pełnił funkcję członka Zarządu.

Za organizację imprez kolarskich na Ziemi Stargardzkiej otrzymał w 1998 r. dyplom Szczecińskiego Stowarzyszenia Sportowego oraz podziękowanie Ludowego Klubu Sportowego „Pomorze” Stargard.

Dzięki znakomitej znajomości języka niemieckiego pełnił w latach 1993-2000 funkcję koordynatora współpracy miast partnerskich Stargardu i Elmshorn (Szlezwig-Holsztyn), gdzie mieszka duża grupa byłych mieszkańców niemieckiego miasta Stargard in Pommern. Podobną funkcję pełnił podczas kooperacji (w ramach Euroregionu Pomerania) Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Stargardzie z właścicielem największego i najnowocześniejszego w tej części Europy zakładu mleczarskiego Westmilchunion z Altentreptow (Meklemburgia–Pomorze Przednie).

Był pionierem stargardzkiego koła Rodzinnych Ogrodów Działkowych i aktywnym członkiem Polskiego Związku Działkowców (co potwierdza specjalny dyplom i podziękowanie w 2017 r.). Związany był z firmą BUMAR – Waryński S.A. oddział w Stargardzie (działającą od 1946 r.), produkującą armaturę przemysłową (jako członek, a potem przewodniczący Rady Nadzorczej).

Pisali o nim (wybór)

Wojciech Szkiela (1933-2013), polski dziennikarz sportowy, działacz krajowego i międzynarodowego ruchu kolarskiego, wiceprezes Polskiego Związku Kolarskiego:

Wyjątkowa to sylwetka sportowca. Jako czynny kolarz był wzorem dla innych: potrafił bez zmrużenia oka poświęcić swój sukces dla dobra zespołu. Odznaczał się wielką wytrzymałością, ambicją, posiadał nieprzeciętny zmysł taktyczny. Brakowało mu tylko tej „iskry bożej” – sprintu, który decydował o wygrywaniu etapów czy wyścigów jednoetapowych. (…). Posiada rzadką umiejętność przekazywania młodym swojej wiedzy, a przy tym jest bezgranicznie przywiązany do barw wiejskiego Zrzeszenia (…) śmiem twierdzić, że właśnie Pruski jest głównym autorem sukcesu Gawliczka, w „Rund um Oestereich 1970”, doprowadził go do tytułu „wicekróla Alp”.

Wojciech Parada (1966-2020), dziennikarz sportowy „Kuriera Szczecińskiego, laureat konkursu "Dziennikarz Roku" w 2018 roku:

To był pierwszy kolarz z naszego regionu, któremu udało się zakwalifikować do tej gigantycznej kolarskiej imprezy i spisał się w niej znakomicie. Wypadł najlepiej ze wszystkich Polaków i zakończył zmagania na piątym miejscu – najwyższym, jakie kiedykolwiek zajął kolarz naszego regionu.

Piotr Zieliński, dziennikarz „Gazety Stargardzkiej”, autor cyklu artykułów (najobszerniej przedstawiających życie i sportową karierę B.Pruskiego) pt. Życie skromnego człowieka, którego noszono na rękach:

Piąte miejsce w Wyścigu Pokoju! Szlagier. Już nikt nie pamiętał, że mogło być lepiej. Stargard przygotował mu przyjęcie, jak królowi. Przed dworcem kolejowym zjawiły się nieprzebrane tłumy. Śpiewano i skandowano jego nazwisko. On zaś musiał wysiąść w Choszcznie, bo stargardzkie władze z czymś tam nie zdążyły i przez kolejarzy pilnowały, aby za wcześnie nie przyjechał. A kiedy wreszcie stanął przed ludźmi dosłownie oniemiał. Takiego powitania nie zgotowano w Stargardzie nikomu. Ani przedtem, ani później.

Zieliński Piotr, Życie skromnego człowieka, którego noszono na rękach. Cz. 1. Samolot w zbożu. „Gazeta Stargardzka” 2001, nr 3, s. 1

Wspomnienia

Karol Czejarek:

Moimi idolami byli wtedy oczywiście Stanisław Królak (zwycięzca Wyścigu Pokoju), jak i „Ślązak” Mieczysław Wilczewski oraz pochodzący ze Stargardu (wtedy jeszcze Szczecińskiego) Bernard Pruski.

Wspomnienia internautów

To był wielki Człowiek, bohater naszego dzieciństwa (wpis: Jakób, 01.02.2018);

zawsze traktował wszystkich zawodników bardzo dobrze, tych młodych i tych z górnej półki, bez względu na wiek… (wpis: jarecki, 01.02.2018).

Odznaczenia, wyróżnienia

• 1964 – Srebrna Odznaka Zasłużony dla Kolarstwa Polskiego;
• 1962 – Złota Odznaka Honorowa Prezydium Rady Głównej LZS za wybitne zasługi dla rozwoju kultury fizycznej i sportu na wsi;
• 1960 – Brązowa Odznaka „Zasłużony dla Kolarstwa Polskiego”;
• 1960 – Żeton XV-lecia Sportu Szczecińskiego;
• 1964 – srebrna odznaka „Za zasługi dla kolarstwa polskiego”;
• 1966 – Medal XX – lecia LZS;
• 1967 – Gryf Pomorski;
• 1967 – Odznaka „100-lecia Sportu Polskiego”;
• 1969 – Złota Odznaka „Za Zasługi dla Kolarstwa Polskiego”;
• 1970 – Medal XXV-lecia Kultury Fizycznej i Sportu Ziemi Szczecińskiej;
• 1971 – Złoty Krzyż Zasługi;
• 1971 – Medal XXV – lecia LZS;
• 1971 – Złota Honorowa Odznaka Związku Młodzieży Wiejskiej;
• 1971 – Brązowa odznaka im. Janka Krasickiego (wyróżnienie ZMS);
• 1976 – Złota Odznaka Okręgowego Związku Kolarskiego WFS w Szczecinie;
• 1984 – Medal 40 – lecia Polski Ludowej;
• 1986 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
• 1988 – Medal 40-lecia LZS;
• 1988 – „Zasłużony dla Miasta Stargard Szczeciński”.
• 1989 – Odznaka „Zasłużony Sportowiec LZS” – leg. 21/89
• 2006 – Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie – leg.54-2006-413 z dn. 16.08.2006;
• 2009 – Odznaka „40 lat Kolarskiego Klubu Sportowego „Gryf Szczecin” 1969-2009;
• 2011 – Medal Towarzystwa Cyklistów w Warszawie z okazji 125 lat istnienia;
• Odznaka Honorowa Gryfa Zachodniopomorskiego;
• Polonia Restituta.

Bibliografia (wybór)

• Archiwum rodziny Pruskich, rozmowy z córką, Beatą Pruską-Adamiszyn;
• Benek Pruski jest ze Stargardu. Rozm. Lesław Skinder. „Kurier Szczeciński” 1957 (10 maja), s. 6;
• Bernard Pruski. W: Wikipedia. Wolna Encyklopedia [online]. (Dostęp 05.05.2021);
• Karol, Marzyła mi się kariera kolarza. Autobiografia Karola Czejarka. Cz. 7. „Przegląd Dziennikarski” [online]. (Dostęp 05.05.2021);
• Drążek Grzegorz, Nie żyje Bernard Pruski, kolarz i trener ze Stargardu. Portal GS24 [online]. (Dostęp 25.02.2021);
• Film reklamowy XII Międzynarodowy Kolarski Wyścig Pokoju (etap I, II). (Dostęp 05.05.2021);
• Gedymin A., Kolejni olimpijczycy: sport na najwyższym poziomie. „Kurier Szczeciński” 2004, nr 35 s. 23;
• (gra), Bernard Pruski. „Kurier Szczeciński” 2009, nr 152, s. 2;
• Janik Ryszard, Spójnia Stargard Szczeciński w latach 1949-2006. Stargard 2006;
• Jaroński Tomasz, Autograf dla Dyrektora. „Przegląd Sportowy” 1987, nr 59, s. 4 [o spotkaniu czołowych polskich kolarzy (w tym B. Pruskiego) z Gustawem Adolfem Schurem, legendą kolarstwa NRD];
• (jk), Rajmund Zieliński najlepszym sportowcem – Waldemar Mosbauer pierwszy wśród trenerów. Plebiscyt 50-leca LZS rozstrzygnięty! „Głos Szczeciński” 1996 (15 marca), s. 12;
• (jk), Razem czy osobno. „Głos Szczeciński” 1991 (21 maja), s. 6;
• Kolarstwo. Bernard Pruski nie żyje. 24Kurier.pl [online]. (Dostęp 05.05.2021);
• Kozłowski Bernard, Biały pakt. „Głos Szczeciński” 1999 (22 grudnia), s. 4;
• Makowski Stefan, Życie na szosie. „Gazeta Stargardzka” 1992, nr 25 (23 grudnia), s. 9;
• Odszedł znany kolarz i trener Bernard Pruski. Twoje Radio [online]. (Dostęp 05.05.2021);
• (par), Bernard Pruski nie żyje. Odszedł legendarny kolarz i trener. „Kurier Szczeciński” 2018, nr 24, s. 28;
• Parada Wojciech, Kolarstwo. Jak maj, to matury i Wyścig Pokoju. 24Kurier.pl [online]. (Dostęp 05.05.2021);
• Parada Wojciech, Kolarska ofensywa. Przypominamy plebiscyty z poprzednich lat. Dziś rok 1957. „Kurier Szczeciński” 2015, nr 223, s. 21;
• Parada Wojciech, Laury przyznane. Nagrody wręczone. „Kurier Szczeciński” 2014, nr 248, s. 1, 22, 23;
• Parada Wojciech, Tytani szos. Chłopcy ze Stargardu, Nowogardu i Szczecina w kolarskim Wyścigu Pokoju. „Kurier Szczeciński” 2013, nr 85, s. 35;
• Pruski, Piński, Żywotko. Sportowi czempioni – wyróżniliśmy trzech mistrzów sprzed lat. „Kurier Szczeciński” 2014, nr 248 (23 grudnia), s. 23;
• Szafkowski Zbigniew, Kolarstwo szczecińskie w latach 1946-1999. Gorzów Wielkopolski 2000;
• Szafkowski Zbigniew, Sport w Stargardzie Szczecińskim w latach 1946-1999. „Przegląd Zachodniopomorski” 2000, R. 15 (44), z. 1, s. 147-177;
• Szczecińscy kolarze na trasach W.P. [Wyścig Pokoju]. W: 27. Wyścig Pokoju. VI Etap Gorzów-Szczecin. Szczecin 1974, s. 22-24;
• Trzynasty etap” Bernarda Pruskiego. „Przegląd Sportowy” 1957, nr 21 (Wydanie dla wsi), s. 4;
• Tuszyński Bogdan, Kurzyński Henryk, Leksykon. 1466 najlepszych zawodniczek i zawodników w kolarstwie polskim 1919-2015. Warszawa 2016;
• Tuszyński Bogdan, Marszałek Daniel: Wyścig Pokoju 1948–2001. Warszawa 2002;
• Tuszyński Bogdan, Od Dynasów do Szurkowskiego. Warszawa 1986;
• Tuszyński Bogdan, Sto lat Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów. 100 lat kolarstwa polskiego. Warszawa 1986;
• Tuszyński Bogdan, Wyścig Pokoju: 1948-1988. Warszawa 1989;
• Tuszyński Bogdan, Złota księga kolarstwa polskiego. Warszawa 1995;
• (w), Finał ankiety na 10. najlepszych sportowców LZS. „Dziennik Ludowy” 1958, nr 100, s. 8 (26-27 kwietnia);
• Zieliński Piotr, Życie skromnego człowieka, którego noszono na rękach. Cz. 1. Samolot w zbożu. „Gazeta Stargardzka” 2001, nr 3, s. 1, 3, 6; Cz. 2. Apetyt na trudy. „Gazeta Stargardzka” 2001, nr 4, s. 1, 3, 6; Cz. 3. „Benek, coś ty zrobił” „Gazeta Stargardzka” 2001, nr 5, s. 1, 3, 6;
• Zieliński Piotr. Wietrzny weekend nad Krückau. „Gazeta Stargardzka” 2001 (11 kwietnia), s. 1, 8;
• Zmarł Bernard Pruski. Stargard [online]. (Dostęp 21.02.2021).

Autor opracowania: Cecylia Judek

Redakcja: Sylwia Wesołowska