Maria Chwalibóg
| Maria Chwalibóg | |||
| aktorka | |||
| |||
| Data urodzenia | 4 lutego 1933 | ||
| Miejsce urodzenia | Warszawa | ||
Maria Chwalibóg (ur. 1933) – aktorka
Życiorys
Maria Chwalibóg (właśc. Maria Teresa Chwalibóg z Wróblowic h. Strzemię) urodziła się 4 lutego 1933 roku w Warszawie. Pochodzi z rodziny ziemiańskiej. Jest córką Tadeusza Chwaliboga z Wróblowic h. Strzemię i Marii z Gutowskich, absolwentów Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Jej młodsza siostra Elżbieta, absolwentka WSSP w Gdańsku, była żoną tragicznie zmarłego aktora Zbigniewa Cybulskiego. Lata międzywojenne spędziła w majątku rodziców w Mysłowie, w ówczesnym pow. łukowskim w pobliżu Warszawy.
W pierwszych dniach wojny przeżyła bombardowanie rodzinnego domu, podczas którego zginął jej kilkumiesięczny brat Tadeusz. Okupację niemiecką spędziła w Mysłowie. W 1944 roku wraz z rodzicami oraz siostrą Elżbietą i bratem Januszem uciekła do Warszawy w obawie przed nadciągającymi wojskami radzieckimi. Tu zastał ich wybuch powstania. Po zakończeniu działań wojennych trafili do Łeby.
W 1956 roku ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Łodzi. Zadebiutowała 3 lutego 1956 roku na scenie łódzkiego Teatru Powszechnego rolą w sztuce Faryzeusze i grzesznik Jerzego Pomianowskiego i Małgorzaty Wolin w reż. Marii Kaniewskiej. Pierwsze kroki aktorskie stawiała w Teatrze im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku, gdzie występowała w latach 1956-1960. Grała tam m.in. Agafię w Ożenku Mikołaja Gogola i Panią Ford w Wesołych kumoszkach z Windsoru Williama Shakespeare'a. Później grała w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (sez. 1960/1961) i w Teatrze Bałtyckim w Koszalinie (sez. 1962/1963).
W latach 1962-1969 była aktorką Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Występowała także w Teatrze „13 Muz”. W połowie lat sześćdziesiątych rozpoczęła współpracę z Teatrem Telewizji. Zagrała w kilku spektaklach przygotowanych przez szczeciński Ośrodek Telewizyjny. Gościnnie wystąpiła podczas Ogólnopolskiego Konkursu Recytatorskiego, którego jedenasta edycja odbyła się w Szczecinie marcu 1965 roku.
W 1970 roku powróciła do rodzinnej Warszawy. Tu kolejno występowała w Teatrze Narodowym (1970-1973), w Teatrze Studio (1974-1976), w Teatrze Na Woli (1976-1981), w Teatrze Dramatycznym (1981-1988). Kontynuowała także współpracę z Teatrem Telewizji. Wystąpiła w ponad 30 spektaklach tego teatru.
Choć przede wszystkim jest aktorką teatralną - w teatrze stworzyła swoje najlepsze role - to dużą popularność przyniósł jej także film. Na srebrnym ekranie zadebiutowała już w 1956 roku epizodyczną rolą w Cieniu w reż. Jerzego Kawalerowicza. Najczęściej grała drugoplanowe role lub epizody, tworząc wyraziste postaci zwykłych kobiet. Wystąpiła w około czterdziestu filmach fabularnych, m.in. w Matce Joannie od Aniołów (1960), Małym (1970), Promie (1970), Poszukiwanym, poszukiwanej (1972), Godzinie szczytu (1973), Niedzielnych dzieciach (1976), Zmorach (1978), Kocham kino (1987), Oszołomieniu (1988), Korczaku (1990), 1968. Szczęśliwego Nowego Roku (1992). Wybitną, pierwszoplanową rolę listonoszki Ireny Misiak zagrała w filmie Agnieszki Holland Kobieta samotna (1981). Rola ta uznawana jest do dziś za jedną z najlepszych kobiecych kreacji w historii polskiego kina. Grała także w popularnych serialach telewizyjnych, m.in. w Wojnie domowej (1966), Przygodach psa Cywila (1970), 07 zgłoś się (1976), Rzece kłamstwa (1987), Komediantce (1987), Modrzejewskiej (1989), Pannach i wdowach (1991), Oficerach (2006).
W drugiej połowie lat osiemdziesiątych razem ze swoją przyjaciółką, dziennikarką Alicją Maciejowską, działała w Obywatelskim Komitecie Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w Lipcu 1945 roku, którego celem było wyjaśnienie losów rodzin z północno-wschodniej Polski, zaginionych bez śladu po zakończeniu II wojny światowej.
Była dwukrotnie zamężna. Jej pierwszym mężem był aktor Andrzej Kopiczyński (1934-2016). Jej drugim mężem był aktor Marek Bargiełowski (1942-2016).
Twórczość artystyczna (Szczecin)
Teatr
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Rola | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Dowód osobisty | Maria Pawlikowska-Jasnorzewska | Andrzej Dobrowolski | obsada aktorska | Malwina z Gardanów | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 11 stycznia 1962 |
| Idiotka | Marcel Achard | Irena Grywińska-Adwentowicz | obsada aktorska | Maria Dominika Beaurevers | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 kwietnia 1962 |
| Magik i małpiszon (montaż satyryczno-liryczny) | Konstanty Ildefons Gałczyński | Ewa Kołogórska | obsada aktorska | Hermenegilda Kociubińska | Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Imprez Artystycznych „Estrada” (sala Kameralna Zamku Książąt Pomorskich) | 16 grudnia 1963 |
| Piąta kolumna | Ernest Hemingway | Zbigniew Cybulski | obsada aktorska | Dorota Bridges | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 20 grudnia 1963 |
| Fizycy | Friedrich Dürrenmatt | Józef Gruda | obsada aktorska | Marta Boll | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 19 stycznia 1964 |
| Makbet | William Shakespeare | Maryna Broniewska | obsada aktorska | Lady Makbet | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 25 marca 1964 |
| Przygody dobrego wojaka Szwejka | Jaroslav Hašek | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Eliza | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 grudnia 1964 |
| Moralność pani Dulskiej | Gabriela Zapolska | Aleksander Rodziewicz | obsada aktorska | Juliasiewiczowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 lutego 1965 |
| Śpiewać albo nie śpiewać (w ramach Kabaretu Piosenki Klubu „13 Muz”) | różni autorzy, m.in. Halina Koman-Dobrowolska, Joanna Kulmowa, Tadeusz Klimowski | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Klub „13 Muz” | 12 marca 1965 | |
| Sługa dwóch panów | Carlo Goldoni | Maryna Broniewska | obsada aktorska | Beatrice z Turynu | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 8 maja 1965 |
| Śniadanie obiad kolacja | Andrzej Szypulski | Józef Wyszomirski | obsada aktorska | Dziennikarka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 15 października 1965 |
| Lekkomyślna siostra | Włodzimierz Perzyński | Aleksander Rodziewicz | obsada aktorska | Maria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 czerwca 1966 |
| Derby w pałacu | Jarosław Abramow-Newerly | Andrzej Ziębiński | obsada aktorska | Alicja; Czarna Dama | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 23 września 1966 |
| Meteor | Friedrich Dürrenmatt | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Pani Nomsen | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 grudnia 1966 |
| Niech no tylko zakwitną jabłonie | Agnieszka Osiecka | Barbara Fijewska | obsada aktorska | Buba-Buba - Kobieta Luksusowa; Dziewczyna; Girlsa; Pani; Partyzantka; Zdradzona Dziewczyna | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 21 marca 1967 |
| Przygoda z Vaterlandem | Leon Kruczkowski | Aleksander Rodziewicz | obsada aktorska | Elza | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 maja 1967 |
| Ryszard III | William Shakespeare | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Elżbieta, żona Edwarda IV | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 29 września 1967 |
| Pan Wokulski | Bolesław Prus | Ewa Kołogórska | obsada aktorska | Izabela Łęcka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 23 lutego 1968 |
| Mimika, czyli nauka sztuki scenicznej | Wojciech Bogusławski | Jan Maciejowski | adaptacja (z Teresą Worono i Henrykiem Giżyckim); obsada aktorska | Teatr „13 Muz” | 9 kwietnia 1968 (często błędnie podawana jest data: 18 kwietnia 1969) | |
| Cesarsko-królewski narzeczony | Ludwik Askenazy | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Helioza z Tutiechowic | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 4 maja 1968 |
| Królowa przedmieścia | Konstanty Krumłowski | Ewa Kołogórska | obsada aktorska | Helcia | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 września 1968 |
| Wyzwolenie | Stanisław Wyspiański | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Harfiarka (Wróżka); Muza | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 14 lutego 1969 |
| Czarna komedia | Peter Shaffer | Jowita Pieńkiewicz | obsada aktorska | Clea | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 20 kwietnia 1969 |
| Henryk IV | William Shakespeare | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Lady Percy | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 czerwca 1969 |
Na scenie
(fot. Grażyna Wyszomirska)
Maria Chwalibóg (Beatrice), Antoni Szubarczyk (Truffaldino) i Leopold Matuszczak (Florindo) w Słudze dwóch panów (1965)
Maria Chwalibóg (Juliasiewiczowa) i Andrzej Kopiczyński (Zbyszko) w Moralności pani Dulskiej (1965)
Marian Nosek (Wachmistrz), Maria Chwalibóg (Alicja) i Jan Daszewski (Hrabia) w Derbach w pałacu (1966)
Maria Chwalibóg (Maria) i Jerzy Kownas (Henryk) w Lekkomyślnej siostrze (1966)
Zbigniew Mamont (Hummel) i Maria Chwalibóg (Elza) w Przygodzie z Vaterlandem (1967)
Z Henrykiem Giżyckim w Mimice (1968) - fot. ze zbiorów Bogdana Bombolewskiego
Z Haliną Krzyżanowską - kierowniczką Klubu „13 Muz”, i Henrykiem Giżyckim po odebraniu Wielkiej Nagrody Publiczności za spektakl Mimika podczas III Szczecińskiego Tygodnia Teatralnego (1968) - fot. ze zbiorów Bogdana Bombolewskiego
W Pieśniach Bilitis podczas Szczecińskiego Tygodnia Teatralnego (1972) - fot. ze zbiorów Bogdana Bombolewskiego
Radio
| Tytuł słuchowiska/audycji | Autor | Reżyseria (adaptacja radiowa) | Rodzaj twórczości | Data pierwszej emisji |
|---|---|---|---|---|
| Zamarłe morze | Jorge Amado | Jan Maciejowski, (Czesław Czerniawski, Henryk Piotrowski) | obsada aktorska | 24 lutego 1962 |
| Biri-biri | Stanisław Mioduszewski | Juliusz Burski | obsada aktorska | 8 grudnia 1964 |
| Magik i małpiszon | Alina Głowacka (z wykorzystaniem Zielonej Gęsi K.I. Gałczyńskiego) | Ewa Kołogórska | obsada aktorska | 25 grudnia 1964 |
| To ci z Moulin Rouge | Jerzy Grygolunas | Jowita Pieńkiewicz | obsada aktorska | 27 kwietnia 1969 |
Telewizja
| Tytuł | Autor | Scenariusz | Reżyseria | Realizacja telewizyjna | Postać | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Debiuty | wiersze młodych poetów | Hanna Lewandowska | Janusz Rudnicki | 31 maja 1966 | ||
| Dziwak | Nazim Hikmet | Maryna Broniewska | 10 maja 1968 | |||
| Wojciecha Bogusławskiego mimika, czyli nauka sztuki scenicznej | Wojciech Bogusławski | Maria Chwalibóg, Teresa Worono, Henryk Giżycki | Jan Maciejowski | 29 grudnia 1968 | ||
| Henryk IV | William Shakespeare | Jerzy Jarocki (układ tekstu), Jan Maciejowski (adaptacja tekstu) | Jan Maciejowski | Lady Percy, żona Hotspura | 15 września 1969 | |
| Playboy zachodniego świata | John Millinghton Synge | Jan Maciejowski (adaptacja) | Jan Maciejowski | Ryszard Zawidowski | obsada aktorska | 19 września 1969 |
Nagrody i wyróżnienia
- 1967 – Bursztynowy Pierścień za role Elżbiety w Ryszardzie III Williama Shakespeare'a w reż. Jana Maciejowskiego oraz Buby w Niech no tylko zakwitną jabłonie Agnieszki Osieckiej w reż. Barbary Fijewskiej
- 1968 – Wielka Nagroda Publiczności za udział w spektaklu Mimika wg Wojciecha Bogusławskiego w Teatrze „13 Muz” w Szczecinie na III Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie
- 1968 – nagroda za rolę Królowej Elżbiety w przedstawieniu Ryszard III Williama Shakespeare'a (PTD w Szczecinie) na X Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1968 – wyróżnienie za rolę Królowej Elżbiety w Ryszardzie III Williama Shakespeare'a (PTD w Szczecinie) na V Telewizyjnym Festiwalu Teatrów Dramatycznych w Warszawie
- 1969 – nagroda za rolę Lady Percy w Henryku IV Williama Shakespeare'a i rolę Muzy w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego (PTD w Szczecinie) na XI Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1972 – nagroda jury za kreację aktorską w przedstawieniu Pieśni Bilitis wg Pierre'a Louysa zrealizowanym w Klubie SDP w Łodzi na VII Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie
- 1981 – nagroda jury za przedstawienie Magia słów (Warszawa) na XVI Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie
- 1988 – nagroda indywidualna przewodniczącego Komitetu ds. PRiTV za kreacje aktorskie w spektaklu Dom kobiet oraz w filmie Kobieta samotna
- 1988 – Lwy Gdańskie, nagroda za rolę w filmie Kobieta samotna w reż. Agnieszki Holland na XIII Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku
O Marii Chwalibóg
- (...) Na groteskowym tle powstaje jakiś dramacik macierzyństwa, co podkreśliła jeszcze swoją grą Maria Chwalibóg (Malwina), niewątpliwie wybitnie utalentowana artystka, jednakże bardziej predestynowana warunkami do ról dramatycznych. Niemniej witamy ją na naszej scenie z radością - na pewno znajdzie jeszcze niejedną okazję, by zabłysnąć pełnią swego talentu. (Feliks Jordan, „Dowód osobisty” M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, „Kurier Szczeciński” 1962 nr 19, s. 4)
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
- Zdzisław Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina (opracowanie części dokumentacyjnej Ryszard Markow i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Zdjęcia ze zbiorów ZASP w Szczecinie
