Pomnik Uczestników Wielkiej Wojny Ojczyźnianej (Szczecin)

Pomnik Uczestników Wielkiej Wojny Ojczyźnianej
Autor	nieustalony
Lokalizacja	Cmentarz Centralny
Data powstania	1945 lub 1946
Materiał	granit
Wymiary	{{{wymiary}}}

Pomnik Uczestników Wielkiej Wojny Ojczyźnianej – zlokalizowany w obrębie kwatery wojennej na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie.

Opis

Pomnik usytuowany na tyłach kwatery poległych żołnierzy sowieckich, w formie klasycznego obelisku z czarnego granitu. Ustawiony na prostopadłościennej podstawie zamkniętej wydatnym profilowanym gzymsem. Ponad nim właściwa forma obelisku podkreślona dodatkowo płytą. W ścianie frontowej wyryty motyw dekoracyjny: liść palmy (w układzie wertykalnym) przewiązany u dołu wstęgą. Ponad nim motyw wieńczący: pięcioramienna gwiazda wpisana w okrąg. Poniżej, na frontowej ściance podstawy wyryta cyrylicą inskrypcja: "1941 г. – 1945 г./ участникам/ Великой Отечественной вайны/ Советского Союза против/ немецко-фашистских захватчиков./ Вечная слава героям,/ павшим в борьбе за свободу/ и независимость нашей Родины" [1941 r. – 1945 r./ uczestnikom/ Wielkiej Wojny Ojczyźnianej/ Związku Radzieckiego przeciw/ niemiecko-faszystowskim zaborcom./ Wieczna chwała bohaterom,/ poległym w walce za wolność/ i niepodległość naszej Ojczyzny]. Na bocznej ściance gzymsu widoczna sygnatura "Ahorn.", sugerująca starszą (niemiecką) genezę obiektu.

W pierwszym okresie istnienia pomnika jego szczyt wieńczyła pięcioramienna gwiazda. Dokładna data i okoliczności jej usunięcia nie są znane.

Historia

Pomnik na Pl. Sprzymierzonych (obecnie Pl. Szarych Szeregów) wystawiony został najprawdopodobniej w 1945 roku (lub w pierwszych czterech miesiącach roku następnego), „u wlotu w Al. Piastów, w miejscu gdzie dziś krzyżują się tory tramwajowe biegnące od strony ul. Piłsudskiego i Al. Wojska Polskiego”. Pierwsza informacja o tym upamiętnieniu ukazała się w „Kurierze Szczecińskim” (nr 83/46) w połowie kwietnia 1946 roku, przy okazji relacji z przebiegu uroczystości „Dni Szczecina”. W dniu 12 kwietnia o godz. 19.30 na Pl. Sprzymierzonych, „odbył się uroczysty capstrzyk, połączony ze złożeniem wieńców na grobach żołnierzy sowieckich”. Przy grobach poległych zapalono wówczas białe i czerwone pochodnie, a przy pomniku wystawiono wartę honorową składającą się z dwóch polskich i dwóch sowieckich żołnierzy. Podobny charakter miały uroczystości z okazji Wszystkich Świętych w 1946 roku.

W czerwca 1947 roku w Szczecinie zostało zorganizowane "Święto Morza", połączone ze zlotem młodzieży. Uroczystości tej towarzyszyły liczne zawody sportowe, a także "rewia morska i lądowa z udziałem jednostek marynarki, wojska, organizacji społecznych, politycznych i młodzieżowych". Ważnym elementem powyższych uroczystości było także złożenie późnym wieczorem wieńców pod pomnikiem na Pl. Sprzymierzonych, apel poległych na Pl. Teatralny (obecnie Pl. Żołnierza Polskiego) oraz przemarsz tysięcy mieszkańców w kierunku Wałów Chrobrego. Na miejscu rozpalono wielkie ogniska, a sobotni wieczór zakończono strzelaniem z rakiet świetlnych.

W nocy z 12 na 13 listopada 1947 roku dokonano ekshumacji szczątków żołnierzy sowieckich z Pl. Sprzymierzonych. Podjęte szczątki pochowano następnie w kwaterze wojennej żołnierzy polskich i sowieckich zlokalizowanej na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie. Dokładna data przeniesienia Pomnika Uczestników Wielkiej Wojny Ojczyźnianej z Pl. Sprzymierzonych na cmentarz przy ul. Ku Słońcu nie jest znana. Według informacji zawartych w Kurierze Szczecińskim (nr 314/48) z 14 listopada 1948 stało się to w okolicach Święta Zmarłych. W obrębie kwatery miał się znajdować do czasu wzniesienia nowego monumentu, o którego wybudowaniu myślano już co najmniej od końca 1946 roku. Ostatecznie nowe upamiętnienie (Pomnik Braterstwa Broni) autorstwa Sławomira Lewińskiego odsłonięto w tym miejscu w 1967 roku.

Wymiary

• Obelisk - wys. 123 cm x szer. 37 cm x gł. 37 cm
• Cokół - wys. 105 cm x szer. 62 cm x gł. 62 cm

Bibliografia

• Cmentarz Centralny uporządkowany. "Kurier Szczeciński". 1948, nr 314 (1054), s. 4.
• (f). Zapomniany grób. "Kurier Szczeciński". 1947, nr 317 (692), s. 4.
• Hołd Bohaterom. "Kurier Szczeciński". 1947, nr 174 (549), s. 3.
• Kraśnicki, Andrzej jr. Wartownicy z pepeszami na pl. Szarych Szeregów. "Gazeta Wyborcza. Magazyn Szczeciński". 2016, nr ?, s. 8-9.
• Ekshumowano około 400 zwłok żołnierzy radzieckich. "Kurier Szczeciński". 1947, nr 322 (697), s. 4.
• Polegli bohaterowie na szlaku Odra-Berlin spoczną na reprezentacyjnym cmentarzu w Szczecinie. "Kurier Szczeciński". 1946, nr 298 (370), s. 2.
• Pomniki, akcenty rzeźbiarskie, tablice pamiątkowe Szczecina. Red. Joanna Kozakowska. Szczecin: Muzeum Narodowe; Urząd Miasta, 2012. ISBN 978-83-63365-28-8.
• Program dzisiejszych uroczystości "Święta Morza". "Kurier Szczeciński". 1947, nr 172 (547), s. 7.
• Szczecin - miasto. Pomniki, rzeźby plenerowe, tablice pamiątkowe. Dokumentacja Miejskiego Konserwatora Zabytków, Szczecin 1996, karta ewidencyjna nr 69.
• T.F. Szczecin składa hołd bojownikom o wolność. "Kurier Szczeciński". 1946, nr 253 (324), s. 7.
• W sobotę i niedzielę główne uroczystości Święta Morza. "Kurier Szczeciński". 1947, nr 170 (545), s. 4.
• (z). Przebieg uroczystości "Dni Szczecina". "Kurier Szczeciński". 1946, nr 83 (155), s. 1.
• Znikną nagrobki z placów i ulic miasta. "Kurier Szczeciński". 1947, nr 310 (685), s. 4.

Autor opracowania: Łukasz Skubisz

Redakcja: Sylwia Wesołowska