Przyczółki nad Odrą (film)

Obelisk na cmentarzu wojennym 1 Armii Wojska Polskiego w Starych Łysogórkach

Przyczółki nad Odrą (1966) – film dokumentalny

Odra, zachodnia granica Polski. Tu na dwudziestokilometrowym odcinku, wyznaczonym miejscowościami Gozdowice, Łysogórki, Osinów, Siekierki, Cedynia, od wieków ważyły się losy państwowości polskiej. W 963 roku wojska Mieszka I starły się z Wieletami, cztery zaś lata później walczono z Wolinianami. W 972 roku wojska Mieszka I dowodzone przez jego brata Czcibora stoczyły pod Cedynią zwycięska bitwę z wojskami margrabiego Zygfryda Hodona. Niemal 1000 lat później, rankiem 16 kwietnia 1945 roku, oddziały I Armii Wojska Polskiego nacierające w składzie I Frontu Białoruskiego rozpoczęły forsowanie Odry. W pobliżu Siekierek i Gozdowic rozegrała się bitwa, jedna z najważniejszych w dziejach oręża polskiego. Po forsowaniu Nysy, przełamaniu Wału Pomorskiego i walkach pod Budziszynem uzanawana jest za czwartą pod względem wielkości operację ostatniej wojny z udziałem Wojska Polskiego. Wzięło w niej udział około 80 tys. zołnierzy.

O bitwie, forsowaniu Odry i znaczeniu tej operacji militarnej i politycznej opowiadają uczestnicy tamtych wydarzeń: płk dr Emil Jadziak, w chwili realizacji filmu członek Sztabu Generalnego WP; dowódca drużyny kompanii sanitarnej 2 dywizji 6 pułku piechoty, plut. Wacław Jacyna – ówczesny przewodniczący Prezydium MRN w Mieszkowicach; kanonier 19 pułku artylerii ppanc., Józef Skrzydło – robotnik leśny; dowódca plutonu 2 dywizji 5 pułku piechoty, plut. Stefan Kowalczyk – komendant ORMO w Cedyni; dowódca batalionu 2 dywizji piechoty, por. Tadeusz Żurawski – ówczesny Naczelnik Wydziału Urzędu Morskiego w Szczecinie. O kulisach walk nad Odrą w 1945 roku opowiada szczeciński pisarz, Ryszard Liskowacki, autor książki Powrót na tamten brzeg.

W filmie wykorzystano archiwalne materiały fotograficzne i filmowe z forsowania Odry.