Rynek Warzywny
| |||
| Rynek Warzywny | |||
| Śródmieście | |||
| |||
| Nazwa pełna | Rynek Warzywny | ||
| Inne nazwy | Rynek Rybny (do pocz. XVIII w.), Admirała Sierpinka (1945-1956) | ||
| Nazwa niemiecka | Krautmarkt | ||
| Osiedle | Stare Miasto | ||
| Dzielnica | Śródmieście | ||
| Zobacz ulicę na: | |||
|
Mapa Google. | ||
|
Google Street View. | ||
|
Interaktywny Plan Miasta Szczecin. | ||
Rynek Warzywny (niem. Krautmarkt), nazwa historyczna „Rynek Rybny”. W latach 1945-1956 nosił nazwę Admirała Sierpinka [1], obecnie plac oczekujący na zabudowę. Położony na Starym Mieście pomiędzy ulicami Środową a Rybaki.
Spis treści
Historia
Najstarszy targ przedlokacyjnego Szczecina, położony w centrum słowiańskiego podgrodzia zwanego Chyżyn (Kessin), usytuowany pomiędzy ulicą Środową (Mittwochstraße) i Rybaki (Fischerstraße).
Rynek Rybny
Do połowy XVIII wieku zwany był Rynkiem Rybnym (Fischmarkt), jego nazwa odpowiadała starej hanzeatyckiej sentencji: „Szczecin dom rybny, Lubeka dom kupiecki, Kolonia dom winny, Gdańsk dom zbożowy” (Stettin ein Fischhaus, Lübeck ein Kaufhaus, Köln ein Weinhaus, Danzig ein Kornhaus). [2] W najstarszej księdze miejskiej wspomniany jako forum piscium (1306) [3], w kolejnych jako vischmarkede (1438, 1495, 1498, 1504), vischmarkt (1499, 1500), fischmarkede, (1539), Fisch marckt, (1594). [4] Prowadząca w kierunku nabrzeża Odry ulica Fischerstraße łączyła Rynek Rybny z pomostem Rybnym. Z kolei ulica Mittwochstraße łączyła go ze składem zboża, tzw. dolnym domem handlowym (Unterste Sellhaus lub Nieder–Sellhaus) oraz składem wyrobów z miedzi (copperhus). W centralnym miejscu placu rynkowego stał pręgierz (Kaak), znany nam z widoków miasta z przełomu XVI/XVII wieku Brauna/Hogenberga i Kote/Rollosa oraz na widoku miasta na mapie Księstwa Pomorskiego z 1618 roku. Natomiast wokół pręgierza ustawione były lady targowe, m. in. 34 stragany mięsne (macella apud forum piscium, 1312), stragany pieczywa łamanego (Losböcker, w średniowieczu zwyczajowo chleb łamano a nie krojono), a także stragany z pieczywem piekarzy niezrzeszonych (Brotscharn, 1659).[5]
Rynek Warzywny
Na początku XVIII wieku władze pruskie po objęciu władzy w Szczecinie nadały dawnemu Rynkowi Rybnemu nazwę Krautmarkt (Rynek Warzywny), gdyż prowadzony tu niegdyś zasadniczy handel rybami z czasem usytuowano wzdłuż Nabrzeża Portowego, natomiast rolę detalicznego targu rybnego przejął położony obok kościoła św. Mikołaja dawny Targ Warzywny, któremu władze pruskie nadały oficjalną nazwę Targu Rybnego. Pręgierz, stojący tu od średniowiecza w latach 1752-53 otoczony został kratą. W 1762 r. kupcy zrzeszeni w Domu Żeglarza zaproponowali magistratowi przeniesienie z nabrzeża Bollwerk na Rynek Warzywny kramów kupców detalistów. Magistrat prośbę kupców uwzględnił po siedmiu latach, w 1769 roku, niestety odbyło to się kosztem usunięcia z tego miejsca zabytkowego pręgierza.[6]
Przypisy
- ↑ Na kolejnych planach po 1956 r. pojawia się nazwa „Rynek Warzywny”; zob. Plan Szczecina, Warszawa 1960. W trakcie posiedzenia Zespołu ds. Nazewnictwa Ulic w dniu 9 stycznia 1995, zwrócono uwagę, że do tej pory oficjalnie nie przywrócono nazwy Rynku Warzywnego; zob. Sz. Bursewicz, Nazwy szczecińskich ulic 1945-2004. Cz. 3: 1991-2005. W: Kronika Szczecina 2005. Nr 24. Szczecin 2006, s. 5, przyp. 31 (Urząd Miejski w Szczecinie, Wydział Geodezji, teczka: Sprawy Zespołu ds. Nazewnictwa Ulic, Notatka z posiedzenia Zespołu Nazewnictwa Ulic z 12 VI 1995, bez paginacji).
- ↑ Zobacz podobne stare powiedzenie hanzeatyckie w rozszerzonej formie:
"Lübeck ein Kaufhaus - Lubeka, to miejsce zakupów,
Köln ein Weinhaus - Kolonia, skład wina,
Braunschweig ein Honighaus - Brunschwik, skład miodu,
Danzig ein Kornhaus - Gdańsk, skład zboża,
Magdeburg ein Backhaus - Magdeburg, skład pieczywa,
Rostock ein Malzhaus - Rostock, skład słodu,
Lüneburg ein Salzhaus - Lüneburg-skład soli,
Stettin ein Fischhaus - Szczecin, skład ryb /i śledzi/,
Halberstadt ein Frauenhaus - Halberstadt, miasto kobiet,
Riga ein Hanf- und Butterhaus - Ryga, skład konopi i masła,
Reval ein Flachs- und Wachshaus - Rewal [Tallin], skład lnu i wosku,
Krakau ein Kupferhaus - Kraków, skład miedzi,
Wisby ein Pech- und Teerhaus. - Wisby, skład smoły i dziegciu”.Źródło: K. Werhan, Die deutschen Sagen des Mittelalters. 2 Bde. München 1920, Nr. 281 (nach Deecke 1852) w: L. Petzoldt, Historische Sagen. Schorndorf 2001, Nr. 68, S. 45. Istnieją również inne wersje, zob. B. Zientara, Szkice szczecińskie (X – XVIII w.). Warszawa 1958, s. 79.
- ↑ M. Wehrmann, Das älteste Stettiner Stadtbuch. (1305-1352). Stettin 1921, s. 21, dok. nr 50 z 11 kwietnia 1306 roku.
- ↑ Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung – von H. Lemcke, zweite neubearbeitete Auflage von C. Fredrich. Leon Sauniers Buchhandlung. Stettin 1926, s. 58.
- ↑ Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung..., op. cit., s. 58, także C. Fredrich, Die Baugeschichte Stettins unter König Friedrich Wilhelm I. W: BSt NF Bd. XXXI. Stettin 1929, s. 84.
- ↑ A. Haas, Der Kaak in Pommern. W: Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde. Jhrg. 43, H. 5/6 (1929). Stettin 1929, s. 92; także M. Łuczak Szczecin. Stare Miasto. Altstadt. Szczecin 2013, s. 428.
- ↑ Źródło: rok 1706 wg: Landesarchiv Greifswald, Matrikelkarten der Schwedischen Landesaufnahme von Vorpommern 1692-1709: Text- und Beschreibungsbände, Bd 69=Kessin Vierding Stettin, ze zbiorów Landesarchiv Greifswald; rok 1721 wg: objaśnienia do planu z 1721; lata /1811/ 1814 - 1945 wg: szczecińskich ksiąg adresowych (1829-1943).
Obszar Rynku Warzywnego w oczekiwaniu na zabudowę (2008)
Bibliografia
- Wehrmann M., Das älteste Stettiner Stadtbuch. (1305-1352). Stettin 1921.
- Die älteren Stettiner Straßennamen im Rahmen der älteren Stadtentwicklung – von H. Lemcke, zweite neubearbeitete Auflage von C. Fredrich. Leon Sauniers Buchhandlung. Stettin 1926.
- Fredrich C., Die Baugeschichte Stettins unter König Friedrich Wilhelm I. W: BSt NF Bd. XXXI. Stettin 1929.
- Haas A., Der Kaak in Pommern. W: Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde. Jhrg. 43, H. 5/6 (1929). Stettin 1929.
- Bursewicz Sz., Nazwy szczecińskich ulic 1945-2004. Cz. 3: 1991-2005 W: Kronika Szczecina 2005. Nr 24. Szczecin 2006.
- Łuczak M., Szczecin. Stare Miasto. Altstadt. Szczecin 2013.
- Landesarchiv Greifswald, Matrikelkarten der Schwedischen Landesaufnahme von Vorpommern 1692-1709: Text- und Beschreibungsbände, Bände 68-71, tu LAGw, Rep. 6a, Bd 69=Kessin Vierding Stettin.
Linki zewnętrzne
- sedina.pl-Portal Miłośników Dawnego Szczecina M. Wrzosek, Fotografia lotnicza z 1937 r. (odc. 15)
- sedina.pl-Portal Miłośników Dawnego Szczecina M. Wrzosek, Fotografia lotnicza z 1937 r. (odc. 16)
- sedina.pl-Portal Miłośników Dawnego Szczecina Galeria
