Ryszard Liskowacki

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ryszard Liskowacki
pisarz, dramaturg, poeta, dziennikarz i publicysta
brak zdjecia
Data urodzenia 12 lipca 1932
Miejsce urodzenia Warszawa
Data śmierci 16 grudnia 2006
Miejsce śmierci Szczecin
Miejsce spoczynku Cmentarz Centralny w Szczecinie (kw. 20A-5-1)
Lokalizacja grobu zobacz na mapie



Ryszard Liskowacki (1932-2006) – prozaik, poeta, autor książek dla młodzieży, dramaturg i scenarzysta, dziennikarz

Życiorys

Ryszard Liskowacki urodził się 12 lipca 1932 roku w Warszawie jako syn Romana Liskowackiego - pochodzącego z rodziny ziemiańskiej z okolic Berdyczowa, i Stanisławy z d. Nowotko. Wychował się na rodzinnym Marymoncie i Żoliborzu, co znalazło potem swe odbicie m.in. w jego warszawskiej, powstańczej trylogii My z Marymontu (Poznań 1972-1978). Okupację przeżył w Warszawie; uczestniczył w Powstaniu Warszawskim, za co po wojnie otrzymał Odznakę Syna Pułku (1968). Opuścił miasto wraz z rodziną i tysiącami uchodźców - przez Pruszków (w archiwum stolicy znajduje się jego - spisana tuż po wojnie - relacja z tych wydarzeń), aby po miesiącach tułaczki zamieszkać wraz matką w Krasnymstawie (powiat Zamość). Tam ukończył Gimazjum im. Władysława Jagiełły i po zdaniu matury podjął studia na Wydziale Prawa na Uniwesytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (1952-1954). Podczas studiów współpracował z redakcjami „Sztandaru Ludu”, „Żołnierza Polskiego” i „Kameny”, był też przewodniczącym Koła Młodych przy lubelskim oddziale Związku Literatów Polskich (1952-1954).

Od 1954 roku związany ze Szczecinem. Pracował jako kierownik szczecińskiego oddziału „Sztandaru Młodych” (1954), publicysta tygodnika „Ziemia i Morze” (1956), dziennikarz i kierownik działu kulturalnego „Głosu Szczecińskiego” (1954-1968; z przerwami), kierownik literacki Teatru Lalek „Pleciuga” (1960-1962), a także Państwowych Teatrów Dramatycznych, redaktor naczelny Ośrodka TVP w Szczecinie (1968-1971; pozbawiony stanowiska w wyniku wydarzeń Grudnia 1970), redaktor naczelny miesięcznika „Spojrzenia” (od 7 lipca 1971 do 6 stycznia 1975, tj. do chwili likwidacji pisma), publicysta tygodnika „Kultura” (1974-1976). Od roku 1976 bez pracy (w związku z odmową poparcia zmian w Konstytucji). Do dziennikarstwa wraca jako założyciel i redaktor naczelny tygodnika „Morze i Ziemia” (1982-1990), w którym pisał m.in. bardzo wówczas popularne felietony Bez katedry pod pseudonimem „Vicedocent”. W 1981 roku uczestniczył w zakładaniu Wydawnictwa Glob.

Wiersze, prozę oraz reportaże, recenzje i artykuły publicystyczne publikował m.in. na łamach pism: „Dziś i Jutro”, „Kamena”, „Współczesność”,"Po Prostu”, „Ekran”, „Tygodnik Kulturalny”, „Poezja”, „Życie Literackie”, „Literatura”, „Kultura”, „Miesięcznik Literacki”, „Szpilki”, „Tu i Teraz”, „Bez pardonu”.

Członek: PZPR (1959-1990; w tym KW PZPR 1963-1973), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1960-1983), Stowarzyszenia Dziennikarzy RP (1984-2000), Związku Literatów Polskich (1960-1983; i po 1983), w którym dwukrotnie pełni funkcję prezesa szczecińskiego oddziału (1963-1965, 1971-1976); w maju 1976 złożył rezygnację z tej funkcji i przeniósł się od oddziału warszawskiego. W latach 1983-1990 członek Narodowej Rady Kultury.

Żonaty z Danielą z d. Maj, nauczycielką języka polskiego; ojciec Artura Daniela Liskowackiego - pisarza i dziennikarza.

Zmarł 16 grudnia 2006 roku w Szczecinie. Został pochowany 21 grudnia na Cmentarzu Centralnym (kw. 20A-5-1).

Twórczość

Ryszard Liskowacki - lata 60. (fot. Marek Czasnojć)
Ryszard Liskowacki podczas promocji tomiku wierszy Moje grzechy - 1996

Debiutował wierszem Lenino na łamach „Sztandaru Ludu” (1950). Już debiutancki Arkusz poetycki (1956) - przynosi w jego poezji ton publicystyczny i pokoleniowy (m.in. poemat Węgrzy - będący reakcją na węgierską rewoltę 1956, oraz wiersz Dziewiętnastu - o ofiarach stalinowskich represji), który z czasem nabierze charakteru rozliczeń z teraźniejszością widzianą z perspektywy wojennych doświadczeń i rozczarowań współczesnych. Ton ironii i gorzkiej drwiny dominuje w jego bardzo osobistych wierszach satyrycznych, które publikował w latach 70. w tygodniku „Szpilki”. Jako prozaik debiutuje powieścią Po tamtej stronie życia (1960), której tłem jest wojna i okupacja, a która przywołuje stale potem obecny w jego prozie motyw konfrontacji postaw w sytuacjach ostatecznych. Czas wojny oraz tuż po wojnie jest tłem większości jego opowiadań i powieści. Ekstremalne sytuacje, stawiające bohaterów wobec dramatycznych wyborów, budują napięcie etyczne i ukazują złożoność i niejednoznaczność ludzkich losów. Uniwersalność tych dramatów i postaw - przy których powracającym motywem jest paradoksalne oblicze heroizmu: wartość porażek i gorycz zwycięstw - w najlepszych z owych utworów wykracza poza tradycyjny, historyczno-publicystyczny opis „polskich dróg”, i łagodzi ich polityczną, bywa że nie przystającą do ocen dzisiejszych wymowę.

Pisał o początkach osadnictwa polskiego w Szczecinie (Dzień siódmy i znowu pierwszy, 1963), okupacji, Powstaniu Warszawskim i trudnych wojennych wyborach (Powrót do piekła, 1960, Kto grzeszył, 1973, Z pamiętnika podchorążego Czapli, 1977, Czujne sny, 1982), o forsowaniu Odry w 1945 roku (Powrót z tamtego brzegu, 1966, Ballady okrutne, 1979, a także poemat Brzeg, 1983 i dramat Brzeg, 1968), o ostatnich miesiącach wojny (Zabijane, darowane, 1981). Wplecione w lata wojny wątki rodzinne i osobiste, połączone z powikłaniem polskich losów są kanwą powieści Teraz, zawsze, nigdy (1976). Ostatnia z jego powieści, Żywot wieczny (1981), ukazuje, wyprzedzając w dużej mierze późniejsze książki na ten tamat, mroczną stronę wojny i stosunków polsko-żydowskich na lubelszczyźnie. Panoramiczne ujęcie historii i jej praw, łączy się w jego pisarstwie z wiernością detalu, a zarazem głęboką z perspektywą psychologiczną. „Wszystko to napisane jest z ogromną literacką swadą” - jak zauważa Piotr Kuncewicz - przy czym „ironia losu, obrócenie się najlepszych intencji w ich przeciwieństwo (...) stanowi sedno prozy Liskowackiego”. Jan Koprowski uważa z kolei, że choć w opowiadaniach z tomu Ballady okrutne „na każdym kroku czyha śmierć”, to kryje się w nich „wiara w sens życia i działania”, i dodaje: „W żadnej przyszłej antologii noweli wojennej nie powinno zabraknąć opowadań Liskowackiego”.

Dużą popularnością cieszyły się pisane przez Liskowackiego powieści dla młodzieży - zapoczątkowany w roku 1962 cykl Związek sprawiedliwych, dylogia Wodzu, wypa jest twoja i Powrót na wyspę (1964-1967) oraz trylogia My z Marymontu, Z zielonych ulicy na barykadę i Wracamy do domu - korzystające z przygodowo-sensacyjnych schematów gatunku, ale przełamujące je humorem i ucieczką od taniej dydaktyki. Z czasem zaś, również w cyklu - wydawanym początkowo w formie osobnych zeszytów - Historia dłuższa niż wojna (1978-1981) podejmujące dyskurs o patriotyzmie, wierności sobie i odwadze. Jego książki dla młodzieży, wznawiane wielokrotnie, uzyskały łączny nakład ponad miliona egezemplarzy. Ilustrowali je m.in. Zbigniew Lengren, Szymon Kobyliński, Antoni Uniechowski.

Piosenki do jego wierszy mieli w swoim repertuarze m.in. Irena Jarocka (m.in. Ballada o żołnierzu, któremu udało się powrócić) i Stefan Zach (Moje grzechy).

Twórczość Liskowackiego tłumaczona była na języki: ukraiński, rosyjski, czeski, łotewski; m.in. Związek sprawiedliwych, Kijów, 1968, Przygody ośmiu sprawiedliwych, Kijów, 1968, Wódz sprawiedliwych, Kijów, 1977, Powrót z tamtego brzegu, Kijów, 1970, Dzień siódmy i znowu pierwszy, Kijów, 1970, Żywot wieczny, Moskwa, 1988.


Poezja

  • 1956 – Arkusz poetycki tygodnika „Ziemia i Morze", Szczecin
  • 1959 – Lądy bez tajemnic (wiersze) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1962 – Więc przekora (wiersze) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1983 – Brzeg - Poemat o bitwie nad Odrą (poemat) - Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin
  • 1984 – Bez dedykacji (wiersze) - Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
  • 1996 – Moje grzechy (wiersze) - Wydawnictwo Promocyjne „Albatros”, Szczecin


  • Liskowacki Ryszard18.jpg
  • Liskowacki Ryszard16.jpg



Proza

  • 1960 – Po tamtej stronie życia (powieść) - Wydawnictwo Lubelskie, Lublin
  • 1960 – Powrót do piekła (opowiadania) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1961 – Granice pamięci (powieść) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1962 – Koniec próby (powieść) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1963 – Dzień siódmy i znowu pierwszy (powieść) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, wyd. II 1964
  • 1966 – Powrót z tamtego brzegu (powieść) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1973 – Kto grzeszył? (opowiadania) - Wydawnictwo Śląskie, Katowice
  • 1976 – Teraz, zawsze, nigdy (powieść) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1976 – Ballady okrutne (opowiadania) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1977 – Z pamiętnika podchorążego Czapli (wybór opowiadań) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1981 – Żywot wieczny (powieść) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, wyd. II 1983
  • 1981 – Zabijane, darowane (powieść) - Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszwa
  • 1982 – Czujne sny (opowiadania) - Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa


  • Liskowacki Ryszard04.jpg
  • Liskowacki Ryszard08.jpg



Powieści dla młodzieży

  • 1962 – Związek sprawiedliwych - Wydawnictwo Lubelskie, Lublin, wyd. II 1969
  • 1965 – Przygody ośmiu sprawiedliwych - Wydawnictwo Lubelskie, Lublin, wyd. II 1969
  • 1966 – Wódz sprawiedliwych - Wydawnictwo Lubelskie, Lublin, wyd. II 1969; (wydanie łączne trylogii Związek sprawiedliwych - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1971, wyd. II 1976)
  • 1965 – Wodzu, wyspa jest twoja - Nasza Księgarnia, Warszawa
  • 1967 – Powrót na wyspę - Nasza Księgarnia, Warszawa
  • 1968 – Wodzu, wyspa jest twoja (wydanie łączne z Powrót na wyspę) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1970 – Nokaut nie kończy walki - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1971 – A może po skarby - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1972 – My z Marymontu - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1975 – Z zielonych ulicy na barykadę - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
  • 1978 – Wracamy do domu - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań (wydane łączne trylogii My z Marymontu - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1981)
  • 1978-1981 – Historia dłuższa niż wojna (trzynaście zeszytów) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
    • 1978 – Kto zdobędzie sztandar
    • 1978 – Wielki pożar
    • 1978 – Gestapo na progu
    • 1978 – Uratować człowieka
    • 1979 – Kto jest zdrajcą
    • 1979 – Pierwszy pistolet
    • 1979 – Śpiewaj, gdy smutno
    • 1980 – Zdobycie wilczego gniazda
    • 1981 – Walka z bandą Łysego
    • 1981 – Z dalekiej wyprawy
  • 1981 – Historia dłuższa niż wojna (wydanie łączne zeszytów w jednym tomie) - Wydawnictwo Poznańskie, Poznań


  • Liskowacki Ryszard09.jpg
  • Liskowacki Ryszard07.jpg
  • Liskowacki Ryszard17.jpg
  • Liskowacki Ryszard19.jpg



Antologie

  • 1955 – Dom nad Odrą wyd. ZWZMP, Szczecin (wiersze: Ballada o frontowej piosence, ***, O wierszu nienapisanym, W Kenii bez zmian, Zamyślenie, Prośba o pamięć, Szlak, O ziemi rodzinnej)
  • 1958 – Szczecin literacki wyd. ZLP, Szczecin (wiersze: ***, Zabłąkani, Arturkowi, Poetom mającym własne ołtarze, Motywy, Do poezji, Chore miasto, Pokolenie, Ojcu, Liść jesienny, Czatowanie, Ballada o dezerterze, Wiersz z łezką, Kiedy umierało dziecko)


  • Ksiazka02.jpg
  • Szczecin literacki.jpg



Inna twórczość (wybrane pozycje)




Nagrody i wyróżnienia (m.in.)

  • 1957 – nagroda w konkursie Lubelskiego Oddziału ZLP na nowelę
  • 1960 – nagroda Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie za działalność literacką i publicystyczną (także w roku 1967)
  • 1963 – II nagroda w Ogólnopolskim Konkursie na powieść o pionierskich latach nad Odrą za Dzień siódmy i znowu pierwszy
  • 1963 – nagroda Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie
  • 1964 – „Lwi pazur” w plebiscycie TVP za najlepszą młodzieżową książkę roku za Wodzu, wyspa jest twoja
  • 1966 – „Złoty Exlibris” - nagroda plebiscytu czytelników i bibliotekarzy Pomorza Szczecińskiego (także w roku 1979 i 1988 - już poza formułą plebiscytu)
  • 1969 – Nagroda Ministra Obrony Narodowej za sztukę Brzeg
  • 1971 – I nagroda w konkursie Komitetu do Spraw Radia i Telewizji na sztukę dla młodzieży za Rzut karny
  • 1972 – I nagroda w konkursie zorganizowanym w 30-lecie PPR przez KW PZPR w Katowicach i Wydawnictwo „Śląsk” za tom opowiadań Kto grzeszył
  • 1973 – Nagroda II Stopnia Ministra Obrony Narodowej za tom opowiadań Kto grzeszył
  • 1973 – główna nagroda Wydawnictwa MON z okazji XXX-lecia Ludowego Wojska Polskiego za poemat Na tym i na tamtym brzegu
  • 1975 – II nagroda w konkursie MON i Zarządu Głównego ZLP za poemat Strofy o upartym Janie, który był wszędzie
  • 1975 – I nagroda w ogólnopolskim konkursie zorganizowanym przez Urząd Wojewódzki w Szczecinie i Wydawnictwo Poznańskie za tom opowiadań Ballady okrutne
  • 1975 – nagroda w plebiscycie PR Szczecin za szczecińską książkę trzydziestolecia za Kto grzeszył
  • 1977 – Nagroda Ministra Obrony Narodowej za tom opowiadań Ballady okrutne
  • 1978 – Nagroda Głównej Kwatery ZHP za trylogię My z Marymontu
  • 1979 – Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość literacką dla dzieci i młodzieży
  • 1980 – II nagroda w ogólnopolskim konkursie Wydawnictwa Poznańskiego za powieść Żywot wieczny
  • 1980 – specjalna nagroda Prezydium WRN w Szczecinie z okazji 35-lecia powrotu Pomorza Zachodniego do Polski „za całokształt osiągnięć w twórczości literackiej”
  • 1981 – I nagroda w ogólnopolskim konkursie Wydawnictwa MON zorganizowanym z okazji XXXV-lecia LWP za powieść Zabijane, darowane
  • 1981 – III nagroda w ogólnopolskim konkursie dramatycznym za sztukę Prognoza pogody na jutro (z powodu stanu wojennego nie doszło do jej scenicznej realizacji)
  • 1981 – II nagroda w konkursie wydawnictwa Książka i Wiedza za tom opowiadań Czujne sny
  • 1986 – „Złoty Exlibris” Książnicy Pomorskiej - z okazji trzydziestopięciolecia szczecińskiego oddziału ZLP
  • 1988 – Nagroda I Stopnia Prezesa RSW „Prasa” za redagowanie tygodnika „Morze i Ziemia"
  • 2000 – „Diamentowy Exlibris” Książnicy Pomorskiej - honorowe wyróżnienie z okazji jubileuszu 50-lecia pracy twórczej
  • wpis do Złotej Księgi Zasłużonych Pomorza Zachodniego



Odznaczenia

Zasluzony Dzialacz.jpg
  • Zasłużony Działacz Kultury
  • Złoty Krzyż Zasługi
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
  • 1970 – Złota Honorowa Odznaka Radia i Telewizji



O Ryszardzie Liskowackim (m.in.)

  • Bogusław Kogut, Pasja zdyscyplinowana, „Życie Literackie”, 1964 nr 9, przedruk w tegoż: Manowce, Poznań 1969
  • Erazm Kuźma, Główne problemy pisarstwa R. Liskowackiego, „Rocznik Kultury i Szuki 1966"
  • Literatura to nieustanne borykanie się z wątpliwościami, rozmowa, P. Kowal, „Głos Szczeciński” 1978 nr 119
  • Moje książki to efekt więzi z regionem, „Kurier Szczeciński”, rozmowa, M. Kowalski, 1980 nr 94
  • Feliks Fornalczyk, Mimo wszystko heroizm, „Tygodnik Kulturalny”, 1984 nr 40
  • Andrzej Nowak, To co mogłem, przechowałem, „Argumenty” 1984 nr 32
  • Artur D. Liskowacki, Z Marymontu do Szczecina, „Migotania”, 2012 nr 3



Ciekawostki

  • Pisarzowi poświęcono program publicystyczny z cyklu Spotkanie z pisarzem, który nadano 2 maja 1984 roku. Jego autorką była Halina Dębicka
  • w dniu 20 grudnia 2016 roku w Sali Stefana Flukowskiego Książnicy Pomorskiej w Szczecinie odbyło się spotkanie wspomnieniowe z okazji 10 rocznicy śmierci Ryszarda Liskowackiego



Źródła

Bibliografia

  • Lesław Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon, PWN Warszawa 1995
  • Encyklopedia Szczecina tom I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego), Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999
  • Historia, miasto, pamięć: Grudzień’70 - Styczeń’71 (pod red. Pawła Miedzińskiego, Pawła Kowalewskiego, Eryka Krasuckiego), IPN, Szczecin 2010
  • Maria Kowalewska, Pisarze Szczecina i Koszalina - Noty biograficzne i bibliograficzne [w:] Pisarze Pomorza Zachodniego. Informator, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1967
  • Kto jest kim w Polsce (edycja IV), Wydawnictwo PAI, Warszawa 2001
  • Piotr Kuncewicz, Agonia i nadzieja tom III, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1993
  • Erazm Kuźma, Twórczość literacka środowiska szczecińskiego 1945-1966 [w:] Pisarze Pomorza Zachodniego. Informator, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1967
  • Artur D. Liskowacki, Ryszard Liskowacki (1932-2006). O moim Ojcu, „Kronika Szczecina 2006”, Wydawnictwo „Dokument” Oficyna Archiwum Państwowego w Szczecinie, Szczecin 2007
  • Literatura na Pomorzu Zachodnim do końca XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny, Wydawnictwo „Kurier-Press”, Szczecin 2003
  • Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny, tom I A-O, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000
  • Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik bibliograficzny, Oprac. zespół pod red. Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan w Instytucie Badań Literackich PAN w Warszawie, tom 5, L-M, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997







IES64.png
Autor opracowania: Artur D. Liskowacki


Źródło: „http://encyklopedia.szczecin.pl/index.php?title=Ryszard_Liskowacki&oldid=214648”