Stare Czarnowo

Stare Czarnowo
Nazwa niemiecka	Neumark
Powiat	gryfiński
Gmina	Stare Czarnowo
Strona internetowa miejscowości.

Stare Czarnowo (niem. Neumark) – wieś w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Stare Czarnowo. Miejscowość jest siedzibą gminy Stare Czarnowo.

Geografia

Wieś Stare Czarnowo znajduje się we wschodniej części gminy Stare Czarnowo, która graniczy na zachodnie z gminą Gryfino, na północy ze Szczecinem, na wschodzie z powiatem Stargardzkim (gminą Kobylanka oraz gminą Stargard), a na południu z powiatem pyrzyckim (gminą Bielice, gminą Warnice oraz gminą Pyrzyce).

Położenie

Cała gmina Stare Czarnowo (wraz ze wsią Stare Czarnowo) znajduje się w południowej części makroregionu Pobrzeża Szczecińskiego, leżącego na obszarze podprowincji Pobrzeży Południowo-bałtyckich. Przez obszar gminy przebiegają granice 3 mezoregionów:

• Wzgórza Bukowe – obejmują największą północno-zachodnią część gminy, stanowiącą silnie urzeźbiony wał spiętrzonych moren czołowych z kulminacją wzgórza Bukowiec (149 m npm), porośnięty zwartym kompleksem lasów bukowych (Puszcza Bukowa) z rozległymi polanami śródleśnymi w okolicy Kołowa i Dobropola, użytkowanymi rolniczo.
• Równina Wełtyńska – obejmuje południowo-zachodnią część gminy, z rynnową doliną Krzekny oraz terenami otwartymi w okolicy Żelisławca i Kartna użytkowanymi rolniczo
• Równina Pyrzycko-Stargardzka (313.31) – obejmuje wschodnią część gminy, pomiędzy Puszczą Bukową a jeziorem Miedwie, z dolinami Płoni i Krzekny, tereny użytkowane rolniczo, słabo zalesione

Mezoregion Wzgórza Bukowe niemal w całości mieści się w granicach gminy Stare Czarnowo, natomiast pozostałe mezoregiony - Równina Wełtyńska i Równina Pyrzycko-Stargardzka obejmują również sąsiednie gminy.

Klimat

Obszar całej gminy Stare Czarnowo (razem ze wsią Stare Czarnowo) został podzielony przez Czesława Koźmińskiego na dwie krainy klimatyczne:

• Kraina VI - obejmuje Wzgórza Bukowe
• Kraina VII - obejmuje pozostałą część gminy, należącą do krainy Goleniowsko-Pyrzyckiej

	Kraina VI	Kraina
średnia temperatura roczna	poniżej 7,5 stopni Celcjusza	7,5 - 8,0 stopni Celcjusza
średnia temperatura okresu wegetacyjnego	13,0 - 13,6 stopni Celcjusza	13,6 - 14,0 stopni Celcjusza
długość okresu wegetacyjnego	215-210 dni	217-224 dni
średnie sumy opadów	700-600 mm	600-500 mm
średnia liczba dni z pokrywą śniegową	55-48	48-36

Przyroda

Szczeciński Park Krajobrazowy "Puszcza Bukowa"

Park znajduje się na zachód od miejscowości Stare Czarnowo. Został utworzony 4 listopada 1981 roku. Jego powierzchnia wynosi obecnie 9 096 ha. Puszcza Bukowa jest zwartym kompleksem leśnym. We florze Wzgórz Bukowych znajduje się około 1250 gatunków roślin. W ciągu ostatnich dwóch wieków wymarło na tym terenie około 190 gatunków roślin. We florze znajdują się 53 gatunki roślin podlegających całkowitej ochronie prawnej, m.in. cis pospolity, jarząb szwedzki i brekinia, rokitnik zwyczajny, bluszcz pospolity, barwinek pospolity, wiciokrzew pomorski, widłak jałowcowaty i wroniec, grzybień biały, grążel żółty, rosiczka okrągłolistna, pajęcznica liliowata, lilia złotogłów, sasanka łąkowa, storczyki, kruszczyki, listera jajowata, gnieźnik leśny.

Rezerwaty przyrody

Nieopodal wsi (na zachód od Starego Czarnowa) na terenie Park Krajobrazowego "Puszcza Bukowa" mieści się rezerwat leśny "Trawiasta Buczyna" – powołany w 1956 roku.

Pomniki przyrody

W Starym Czarnowie rośnie dąb szypułkowy - pomnik przyrody.

Historia

Landkreis Greifenhagen

Dzieje Starego Czarnowa mocno związane są z cystersami, którzy w 1174 roku osiedlili się w Kołbaczu, a poprzez nadania oraz drogą kupna zgromadzili w swoich rękach wielkie obszary ziemskie w najbliższej okolicy. Stare Czarnowo wymieniane jest pierwszy raz jako Cirnow w dokumencie datowanym na lata 1180-1183. Biskup kamieński Konrad I, jako dysponent, przekazał wówczas opactwu prawa do dziesięciny (rodzaj daniny), którą obciążona była m.in. wspomniana miejscowość. W 1234 Stare Czarnowo, jako darowizna Świętobora z rodziny Świętoborzyców, przeszło na własność cystersów. W świetle inwentarza z 1348 roku wynika, iż miejscowość zajmowała w tym czasie areał 31 włók. W ramach dwóch obciążeń (tzw. paktu oraz czynszu gruntowego) przekazywano na rzecz opactwa co roku po 9 ćwiertni żywca i owsa oraz płacono 7 solidów.

Dopiero w XV/XVI wieku Stare Czarnowo otrzymało prawa miejskie. Do 1648 miejscowość wchodziła w skład Księstwa Pomorskiego (Księstwo Szczecińskie). Wówczas w wyniku wojny trzydziestoletniej (1618-1648) oraz wymarciu bez potomka ostatniego księcia z dynastii Gryfitów - Bogusława XIV - obszar ten przeszedł w ręce Szwedów.

W 1679 w wyniku działań wojennych elektor brandenburski przejął Stare Czarnowo na mocy traktatu pokojowego w Saint-Germain-en-Laye. Państwo Hohenzollernów określane w historiografii jako Brandenburgia-Prusy w 1701 roku otrzymało oficjalną nazwę Królestwa Prus. Po reformach Steina i Hardenberga Stare Czarnowo weszło w skład zorganizowanego w latach 1816-1818 Landkreis Greifenhagen (powiatu Gryfino) przyporządkowanego do Provinz Pommern (prowincji pomorskiej). W 1871 roku nastąpiło zjednoczenie wszystkich ziem niemieckich i powołanie II Rzeszy Niemieckiej.

Po 1945 roku miejscowość (razem z tzw. "Ziemiami Odzyskanymi") w wyniku decyzji mocarstw została przyznana Polsce. Nadano jej wówczas polską nazwę, która zastąpiła dotychczasową - Neumark. Wraz z przybyciem nowych gospodarzy Stare Czarnowo utraciło dotychczasowe prawa miejskie. Miejscowość wchodziła początkowo w skład Okręgu Pomorze Zachodnie. 29 maja 1946 roku nastąpiła zmiana nazewnictwa. Okręg Pomorze Zachodnie został przemianowany na województwo szczecińskie. W wyniku reformy administracyjnej z 1998 roku podział administracyjny od stycznia 1999 roku przybrał obecną formę.

Samorząd

Gospodarzem wsi Widuchowa jest sołtys. W kadencji na lata 2011-2015 funkcję tę pełni Eugeniusz Łaski.

We wsi znajduje się również siedziba samorządu gminy Stare Czarnowo z Markiem Wosiem - Wójtem Gminy Stare Czarnowo na czele.

Gospodarka i infrastruktura

Podmioty gospodarki narodowej wg rejestru REGON, stan na grudzień 2010 - dane dotyczą całej gminy Stare Czarnowo (łącznie z wsią Stare Czarnowo)

Sekcja PKD	Liczba podmiotów
Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo	30
Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie	0
Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe	50
Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych	0
Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją	2
Sekcja F - Budownictwo	87
Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych	105
Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa	70
Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi	7
Sekcja J - Informacja i komunikacja	2
Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa	7
Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości	10
Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna	21
Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca	8
Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne	6
Sekcja P - Edukacja	4
Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna	8
Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją	20
Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa	22

Drogi wojewódzkie na terenie wsi

Przez wieś przebiega jedna droga wojewódzka:

• droga wojewódzka nr 120 ---> granica państwa - Gryfino - Wełtyń - Stare Czarnowo - Motaniec (powiat stargardzki)

Kultura

W ostatnim czasie we wsi utworzono miejsce o charakterze kulturotwórczym. Za fundusze uzyskane w 2007 roku generalny remont przeszła dotychczasowa świetlica w Starym Czarnowie, którą zaadaptowano na cele społeczno-kulturalno-oświatowe. Pozwoliło to stworzyć miejsce do spotkań integracyjnych mających na celu zacieśnianie współpracy transgranicznej.

W Starym Czarnowie mieści się ponadto Gminna Biblioteka Publiczna (ul. Szczecińska 56). Od kilku lat nakładem gminy ukazuje się gazetka "Wieści Starego Czarnowa". Bieżąco informacje z życia regionu przekazuje także portal "stareczarnowo.org".

Kościoły i związki wyznaniowe

Teren wsi należy do Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Obszar pod względem administracji kościelnej jest częścią Dekanatu Kołbacz. We wsi Stare Czarnowo znajduje się siedziba parafii oraz jeden kościół (parafialny):

• parafia rzymskokatolicka pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
• kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa

Turystyka

Nieopodal Starego Czarnowa znajduje się Park Krajobrazowy "Puszcza Bukowa". Przez teren Puszczy Bukowej, a także całej gminy przebiega w związku z tym około 20 szlaków turystycznych. Bezpośrednio we wsi rozpoczyna się szlak przez Trawiastą Buczynę (czerwony) - prowadzący ze Starego Czarnowa do Żelisławca.

W Starym Czarnowie mieści się także zabytkowy kościół z XIX wieku.

Demografia

Liczba mieszkańców wsi:

• 2005 ---> 585 osób

Liczba mieszkańców całej gminy (wraz z wsią Stare Czarnowo):

Rok	Liczba mieszkańców gminy Stare Czarnowo
2008	3791 osób
2009	3781 osób
2010	3853 osoby
2011	3867 osób
2012	3864 osoby

System ochrony zdrowia

We wsi mieści się Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Centrum Medyczne" w Starym Czarnowie (ul. Szczecińska 43) oraz Indywidualna Praktyka Lekarska w Starym Czarnowie – Lidia Pięta.

Herb

herb Starego Czarnowa

Herb Starego Czarnowa składa się z dwóch pól. Na polu po prawej stronie znajduje się czerwony gryf na niebieskim tle, natomiast na polu po lewej stronie brązowa gałązka z trzema zielonymi listkami buku ulokowana na żółtym tle.

Gryf nawiązuje do dynastii Gryfitów i symbolizuje historyczne powiązanie obszaru gminy Stare Czarnowo z Księstwem Pomorskim. Gałązka buku podkreśla związek gminy Stare Czarnowo z Puszczą Bukową. Spora część obszaru gminy znajduje się bowiem na terenie Parku Krajobrazowego "Puszcza Bukowa".

Zabytki

• kościół kamienny z 1826 roku

Osoby związane z miejscowością

• Karl von Scheven (1882–1954) - teolog protestancki
• Fritz Sack (ur. 1931) - socjolog i kryminolog

Bibliografia

• Guzikowski K., Procesy kolonizacyjne w posiadłościach cystersów z Kołbacza w XII-XIV wieku. Przestrzeń i ludzie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2011.
• Kociuba J., Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach Księstwa Pomorskiego, Walkowska Wydawnictwo, Szczecin 2012.
• Kosacki J.M., Ziemia Szczecińska. Ziemia Chojeńska i Pyrzycka, Szczecińska Agencja Turystyczna "Sat", Szczecin 1995.
• Kozłowski K., Pomorze Zachodnie w latach 1945-2010, Wydawnictwo Kadruk, Szczecin 2012.
• Machałek M., Przemiany wsi zachodniopomorskiej w latach 1945-1956, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin 2012.
• Opracowanie zbiorowe, Polska niezwykła. Zachodniopomorskie, Demart Wydawnictwo, Warszawa 2008.
• Piskorski J.M. (red.), Pomorze Zachodnie poprzez wieki, Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie, Szczecin 1999.

Linki zewnętrzne

• Bank Danych Lokalnych - http://www.stat.gov.pl/bdl
• Powiat gryfiński - http://www.gryfino.powiat.pl
• Biuletyn Informacji Publicznej - Starostwo Powiatowe w Gryfinie - http://bip.gryfino.powiat.pl/
• Oficjalny serwis internetowy gminy Stare Czarnowo - http://stareczarnowo.pl/
• Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Gminy w Starym Czarnowie - http://bip.stareczarnowo.pl/
• Portal o Starym Czarnowie - http://stareczarnowo.org/

Zobacz też

• Banie
• Cedynia
• Chojna
• Gryfino
• Mieszkowice
• Moryń
• Trzcińsko-Zdrój
• Widuchowa

Autor opracowania: Jan Skolimowski