Tadeusz Haberko
| Tadeusz Haberko | |||
| artysta malarz | |||
| |||
| Data urodzenia | 10 kwietnia 1889 | ||
| Miejsce urodzenia | Kraków | ||
| Data śmierci | 28 lipca 1967 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Rakowicki w Krakowie (kw. HB/płn./10) | ||
Tadeusz Haberko (1889-1967) – artysta malarz
Życiorys
Tadeusz Aleksander Haberko urodził się 10 kwietnia 1889 roku w Pobiedniku k. Krakowa w rodzinie Jakóba (wg zasad starej pisowni) i Izabeli z Chilewskich. Uczęszczał do II Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie. Po zdaniu matury w 1907 roku rozpoczął studia na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1912 roku uzyskał stopień naukowy inżyniera rolnictwa. Równocześnie ze studiami rolniczymi podjął naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1907-1912), gdzie był najmłodszym uczniem wybitnego malarza, prof. Józefa Pankiewicza. Podczas studiów zaprzyjaźnił się z Fryderykiem Pautschem, malarzem reprezentującym nurt folklorystyczno-ekspresjonistyczny w sztuce Młodej Polski.
W 1914 roku rozpoczął służbę wojskową w armii austriackiej. W czasie I wojny światowej został ranny pod Dęblinem i dostał się do niewoli rosyjskiej (1914). Na terenie Rosji przebywał do zakończenia wojny w 1918 roku. Po powrocie do Polski uczestniczył w III powstaniu śląskim. W walkach z oddziałami niemieckimi dowodził pułkiem „Rybnickim”. Do stopnia porucznika został awansowany około 1960 roku. Wtedy też, w uznaniu zasług podczas powstania śląskiego, został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wspólnie z Józefem Chilewskim z Kobylan pod Krakowem, zakupił majątek w podpoznańskich Krzyżownikach, i zamieszkał w tamtejszym dworze (20 lipca 1920). W okresie międzywojennym zajmował się rolnictwem we własnym majątku. Powrócił także do malowania. Uprawiał malarstwo sztalugowe, jednak jego prace z tego okresu nie zachowały się. Uległy zniszczeniu w czasie działań wojennych.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej jako oficer rezerwy został zmobilizowany. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku brał udział w obronie Modlina. Tam dostał się do niewoli niemieckiej. Początkowo przebywał w obozie jenieckim położonym przy granicy holenderskiej. Później został osadzony w Oflagu II B w Arnswalde (obecnie Choszczno), gdzie współredagował gazetę obozową „Za drutami” (styczeń 1941). Ostatnie lata wojny spędził w Oflagu II C w Woldenbergu (obecnie Dobiegniew).
Po wojnie prawdopodobnie mieszkał w Krakowie. Bezskutecznie usiłował odzyskać majątek w Krzyżownikach. Jako uznany specjalista w zakresie hodowli buraka cukrowego został zatrudniony w charakterze inspektora w Zjednoczeniu Cukrowni Dolnego Śląska. Pracował m.in. w cukrowniach „Małoszyn” w Malczycach, Otmuchowie i w Szalajewie, gdzie dyrektorem był jego siostrzeniec Witold Chromiński. Równocześnie kontynuował malowanie. W 1948 roku wstąpił do wrocławskiego Oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP).
W 1949 roku przeniósł się do Szczecina i zamieszkał u Witolda Chromińskiego, któremu w tym czasie powierzono misje uruchomienia szczecińskiej stoczni. Dzięki finansowemu wsparciu siostrzeńca, artysta całkowicie poświęcił się malarstwu. Ich mieszkanie w willi przy al. Wojska Polskiego 189 uchodziło za jeden z ważniejszych salonów artystycznych miasta. Był przede wszystkim malarzem portrecistą, m.in. autorem obrazów przedstawiających znanych ludzi teatru, np. Aliny Kulikówny (1958) i Jana Berenta (1960). Nawiązując do postmodernizmu, malował również pejzaże (miasto, port). Na terenie Szczecina wystawiał od 1949 roku. Był m.in. uczestnikiem I Festiwalu Malarstwa Współczesnego (1962). Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie, m.in. studium portretowe trzech dziewcząt W świetlicy. Artysta czynnie działał w szczecińskim Oddziale ZPAP. Pracował w Komisji Rewizyjnej Związku, był członkiem zarządu sekcji malarskiej.
Pod koniec lat pięćdziesiątych wystąpił jako aktor w debiutanckich etiudach filmowych swojego siostrzeńca Witolda Chromińskiego, który zrezygnował z pracy w stoczni i całkowicie poświęcił się fotografowaniu i podróżowaniu. W pierwszej etiudzie, zatytułowanej Fiołek (1957), Tadeusz Haberko wcielił się w postać starego malarza. W drugiej, z 1958 roku, o niezidentyfikowanym tytule, w postać starszego pana zafascynowanego zdobywającymi w Polsce popularność rytmami rock and rolla. W obu filmach artyście towarzyszyła aktorka Alina Kulikówna. Fragmenty tego drugiego filmu z udziałem malarza były wykorzystane później w reklamie piekarni na Golęcinie.
Zmarł 28 lipca 1967 roku w Szczecinie. Początkowo został pochowany na Cmentarzu Centralnym (kw. D/25A), jednak w roku 2011 jego szczątki zostały przeniesione do rodzinnego grobu na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kw. HB-płn.-10).
Ilustracja z publikacji Łukasza Niewisiewicza Malarstwo Tadeusza Haberko (1969)
Grobowiec rodziny Haberków na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie zbudowany wg proj. Tadeusza Haberki (stan z 2017) - fot. Konrad Kamiński
Tadeusz Haberko w obiektywie Konrada Kamińskiego
Dwaj gniewni
Śpiący artysta. Powyżej portret Jana Berenta
Ważniejsze prace
- 1907
- Martwa natura III (olej) 50 x 80
- 1908
- Martwa natura (olej) 70X70
- Martwa natura II (olej) 70X70
- 1940
- Portret Albina (rysunek) 35 x 45
- 1941
- Studium portretowe - obozowe (akwarela) 40 x 60
- 1942
- Koncert w obozie (akwarela) 65 x 45
- Scena rodzajowa z obozu (akwarela) 32 x 40
- 1947
- Jesienna ulica (akwarela) 48 x 36
- Portret Jadwigi Prolińskiej (rysunek) 26 x 32
- Portret rektora (olej) 60 x 80
- Wiosna w Szalejewie (olej) 78 x 58
- 1948
- W pracowni (olej) 70 x 55
- 1949
- Wiosna (olej) 70 x 50
- 1952
- Portret prof. Edmunda Chromińskiego (rysunek) 32 x 27
- 1953
- Autoportret (olej) 66 x 51
- 1954
- Malarka (olej) 70 x 55
- 1955
- W świetlicy (olej) 82 x 72
- Wiosna na Pogodnie (olej) 70 x 55
- 1956
- Martwa natura (olej) 50 x 65
- Odbicie w oknie (olej) 80 x 100
- Portret męski (olej) 60 x 48
- Postacie w parku (olej) 60 x 47
- Szkic portretowy (akwarela) 56 x 43
- 1958
- Akt (olej) 99 x 95
- Alina Kulikówna w roli Violi (olej) 47 x 60
- Portret aktorki (olej) 60 x 55
- 1959
- Czerwony dywan (olej) 50 x 60
- Martwa natura (olej) 50 x 60
- Portret aktorki (akwarela) 35 x 45
- Portret Czesi (rysunek) 26 x 32
- Portret damski (akwarela) 40 x 30
- Portret Ewy (rysunek) 25 x 35
- Portret Guido Recka (rysunek) 32 x 27
- Portret Jana Berenta (rysunek) 25 x 37
- Portret z psem (olej) 70 x 58
- Wnętrze (akwarela) 55 x 10
- Wrażenia z krypty zamkowej (akwarela) 50 x 68
- 1960
- Autoportret (rysunek) 28 x 40
- Jezioro (akwarela) 56 x 45
- Kwiaty w wazonie (akwarela) 50 x 38
- Ławeczka w parku (akwarela) 30 x 41
- Nauka anatomii (olej) 64 x 50
- Odnowienie łodzi (olej) 71 x 69
- Portret (olej) 60 x 47
- Portret afrykański (olej) 66 x 70
- Portret w atelier (olej) 52 x 38
- Przy oknie (olej) 66 x 50
- Rencista - portret Jana Berenta (olej) 66 x 51
- Sąsiad (olej) 50 x 65
- Studium (olej) 100 x 76
- W pracowni (olej) 70 x 52
- 1961
- Kwiat (akwarela) 40 x 34
- Maki (olej) 66 x 57
- Peonie (akwarela) 38 x 50
- Portret I (olej) 60 x 48
- Portret II (olej) 62 x 38
- 1962
- Aleja (akwarela) 41 x 35
- Dwa psy I (akwarela) 35X45
- Dwa psy II (akwarela) 35X45
- Jarzębinka (akwarela) 50 x 70
- Portret Kai (rysunek) 50 x 30
- Portret prof. Białousa (olej) 80 X 50
- Portret z gongiem (olej) 60 x 47
- 1963
- Ewa I (rysunek) 50 x 30
- Ewa II (rysunek) 50 x 30
- Jabłoń (akwarela) 53 x 55
- Kwietniki II (akwarela) 36 x 47
- Martwa natura z kwiatem (akwarela) 52 x 56
- Ogród ze słonecznikami (akwarela) 36 x 47
- Pejzaż leśny (akwarela) 36 x 47
- W pracowni (akwarela) 43 x 55
- 1964
- Brzozy (akwarela) 35 x 45
- Dziewczyna z mewami (akwarela) 45 x 35
- Łabędzie (akwarela) 36 x 47
- Ogrodnik (akwarela) 35 x 47
- Ogród (akwarela) 40 x 50
- Południe (akwarela) 40 x 50
- Portret docenta (olej) 57 x 51
- Sprzątaczki (akwarela) 40 x 50
- W polu (akwarela) 36 x 47
- 1965
- Czytająca (akwarela) 35 x 47
- Czytająca II (akwarela) 36 x 48
- Dziewczyna z psem (akwarela) 35 x 45
- Kwietniki (akwarela) 35 x 45
- Kwitnący sad (akwarela) 35 x 45
- Piękna dzielnica (akwarela) 35 x 45
- 1966
- Główka (rysunek) 32 x 25
- Sąsiad (olej) 50 x 65
- 1967
- Czerwony krzew (olej) 30 x 40
- Malarz w parku (akwarela) 35 x 44
- Pejzaż z czerwonym domkiem (akwarela) 30 x 40
- Pszczelarz (akwarela) 45 x 47
Prace (wybór)
W świetlicy (1955) - olej, płótno
Portret (1960) - olej, płótno (własność prywatna)
Odnowienie łodzi (1960) - olej (reprodukcja)
Rencista - portret Jana Berenta (1960) - olej
Portret Krystyny i Ewy Łyczywek (1958)
(fot. Krystyna Łyczywek)
Wystawy indywidualne
- 1969 – wystawa retrospektywna Tadeusza Haberki, BWA, Szczecin (sierpień-wrzesień)
Wystawy zbiorowe
- 1948 – Wystawa Ziem Odzyskanych we Wrocławiu
- 1949/50 – Zimowa Wystawa Plastyków - Szczecin
- 1953 – wystawa malarstwa, rzeźby i grafiki - Muzeum Pomorza Zachodniego, Szczecin (maj)
- 1954 – II wystawa środowiska plastycznego - Wały Chrobrego, Szczecin
- 1958 – wiosenna i jesienna wystawa malarstwa, grafiki i rzeźby - ZPAP, Szczecin
- 1962 – I Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego - BWA, Szczecin
- 1964 – II Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego - BWA, Szczecin
- 1965 – XX-lecie Ziemi Szczecińskiej - Wystawa Plastyki Szczecińskiej, Szczecin
- 1966 – III Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego - BWA, Szczecin
- 1980 – Plastyka szczecińska 1945-1980 - Muzeum Narodowe, Szczecin
- 1993 – Szczecińska sztuka współczesna 1945-1993 - Muzeum Narodowe, Szczecin
Odznaczenia
- 1958 – Medal Zwycięstwa i Wolności
- 1961 – Krzyż Śląski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
O Tadeuszu Haberce
- (...) Szczecin ściągnął też i starsze pokolenie spod znaku palety. Przybył tu starszy, wielce sympatyczny pan, którego ogólnie nazywano „Dziadziem”, artysta malarz, uczeń Pankiewicza, mający ze sobą studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz noszący tytuł mgr. inż. rolnictwa - Tadeusz Haberko. Mimo podeszłego wieku malował z pasją pejzaże o tematyce morskiej, których wystawa ma się odbyć w Zamku Piastowskim, niestety pośmiertnie. Zmarł w 1968 r. (Zofia Ordyńska, To już prawie sto lat..., s. 252)
Ciekawostki
- W 1969 roku ukazała się praca Łukasza Niewisiewicza Malarstwo Tadeusza Haberko. Jej wydawcą był Związek Polskich Artystów Plastyków, Okręg Szczeciński, Biuro Wystaw Artystycznych w Szczecinie
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autorka hasła Jadwiga Najdowa), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Zofia Ordyńska, To już prawie sto lat... Pamiętnik aktorki, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970
- Z galerii wspomnień (pod red. Eugeniusza Kusa, Barbary Igielskiej, Jarosława Eysymonta), Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie, Szczecin 2006
Inne źródła
- Kwerenda i współpraca - Oleksandra Vorobiova (Ukraina)
- Tadeusz Haberko - kwestionariusz ewidencyjny członka ZASP
- Informacje uzyskane od Konrada Kamińskiego
- Reprodukcja obrazu z publikacji Łukasza Niewisiewicza Malarstwo Tadeusza Haberko
- Zdjęcia ze zbiorów Krystyny i Ewy Łyczywek
