Teatr Współczesny
| Teatr Współczesny w Szczecinie | |||
| |||
Teatr Współczesny w Szczecinie – instytucja kultury, prowadząca i rozwijająca sztukę widowiskową w Szczecinie. Siedziba teatru od 1950 roku znajduje się w budynku Muzeum Narodowego przy Wałach Chrobrego 3
Historia
Pomysł ulokowania teatru w gmachu przy Wałach Chrobrego sięga 1945 roku. Wówczas to aktor, reżyser i organizator życia teatralnego powojennego Szczecina, Stanisław Czapelski, postanowił zaadaptować na potrzeby sztuki scenicznej część budynku należącego do Muzeum Morskiego (dziś Muzeum Narodowe). Pomysł udało się zrealizować kilka lat później, w 1949 roku, za dyrekcji Zbigniewa Sawana. Na potrzeby teatru zaadaptowano sale wystawowe. Powstała widownia z 460 miejscami oraz garderoby. Teatr nie dysponował jednak własnym zapleczem administracyjnym i technicznym. Wybudowano je dopiero w latach 80.
Teatr Współczesny, będący sceną filialną Państwowego Teatru Polskiego, rozpoczął swoją działalność 18 stycznia 1950 roku wystawieniem sztuki L. Kruczkowskiego Niemcy w reż. Jana Perza z Marią Malicką w roli Ruth. W 1952 roku w wyniku reorganizacji Państwowego Teatru Polskiego, Teatr Współczesny wszedł w skład Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie, stając się drugą sceną miasta. W 1975 roku podjęto decyzję o utworzeniu w Szczecinie dwóch odrębnych teatrów.
Od dnia 1 stycznia 1976 roku datuje się istnienie nowej, samodzielnej sceny Szczecina - Teatru Współczesnego. Pierwszym dyrektorem naczelnym i artystycznym teatru został Maciej Englert. Działalność teatru zainaugurował 13 marca 1976 roku wystawieniem sztuki Jubileusz E. Redlińskiego we własnej reżyserii. W okresie kierowania sceną przez Macieja Englerta (1976-1979) wystawiono wiele sztuk cieszacych się dużym powodzeniem u szczecińskiej publiczności. Były to m.in. Macbett E. Ionesco, Lato i dym T. Williamsa, Kurka wodna S.I. Witkiewicza, Lot nad kukułczym gniazdem D. Wassermana.
Za dyrekcji Andrzeja Chrzanowskiego (1979-1981) na deskach teatru obok klasyki dominował polski repertuar współczesny, m.in. Kopciuch J. Głowackiego, Fachowcy S. Friedmana i J. Kofty. Kilka przedstawień wyemitował Teatr Telewizji. W 1979 roku, odpowiadając na zapotrzebowanie publiczności, w Zamku Książąt Pomorskich otwarto tzw. „Salę Prób”, która funkcjonowała do 1985 roku. Tu wystawiono m.in. Przygody dobrego wojaka Szwejka J. Haszka.
Kolejne lata sukcesów tetaru przypadły na lata osiemdziesiąte i początek dziewięćdziesiątych, kiedy dyrektorem naczelnym został Kazimierz Krzanowski (1981-1993), a dyrektorami artystycznymi Ryszard Major (1982-1990) i Bogusław Kierc (1990-1992). Szczególnie wizja artystyczna Ryszarda Majora sprawiła, że teatr osiągnął rekordy powodzenia, a spektakle zdobywały liczne nagrody na festiwalach i przeglądach teatralnych, m.in. na festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu. Jednym z najciekawszych i najchętniej oglądanym przedstawieniem było Białe małżeństwo S. Różewicza, które wystawiono ponad 200 razy. Inne ważne spektakle z tego okresu to Czekając na Godota S. Becketta, Szewcy S.I. Witkiewicza, Operetka i Opętani W. Gombrowicza. Z kolei za dyrekcji Bogusława Kierca wystawiano spektakle inspirowane poezją m.in. A. Wojaczka, J. Przybosia, M. Białoszewskiego.
W 1993 roku dyrektorami naczelnymi teatru zostali kolejno Zenon Butkiewicz (do 2008) i Mirosław Gawęda (od 2009). W 1992 roku stanowisko dyrektora artystycznego powierzono Annie Augustynowicz, która tę fukcję sprawuje do dziś. Rozpoczęto kolejną przebudowę widowni, która po remoncie może pomieścić 418 widzów. Budynek warsztatowy zaadaptowano na nową, kameralną scenę, „Malarnię”. Pomieścić może ona 40 widzów. Obecnie Teatr Współczesny posiada trzy sceny. Dwie - Duża Scena i Malarnia (wejście od ul. Szczerbcowej 9) - znajdują się w budynku przy Wałach Chrobrego. Scena trzecia, tzw. „Teatr Mały”, mieści się na Deptaku Bogusława 6.
Pasmo sukcesów i ogólnopolskie zainteresowanie szczecińską sceną zawdzięcza Teatr Współczesny jednej z najwybitniejszych polskich reżyserek, Annie Augustynowicz. To dzięki jej realizacjom stały się w Polsce głośne nazwiska młodych europejskich dramaturgów - Stiga Larssona, Clare McIntyre'a, Wernera Schwaba i Grzegorza Nawrockiego. W swoich często wzbudzających kontrowersje inscenizacjach reżyserka udanie łączy środki czysto teatralne z muzyką i projekcjami multimedialnymi. W tej ostatniej dziedzinie uchodzi za prekursorkę w skali europejskiej. Anna Augustynowicz nie stroni także od klasyki. W 2010 roku zespół aktorski pod jej kierunkiem został wyróżniony Nagrodą Artystyczną Miasta Szczecina.
Artykuł Feliksa Jordana w „Kurierze Szczecińskim” (1950)
Zaproszenie (1950)
Okładka programu teatralnego z lat sześćdziesiątych, kiedy Teatr Współczesny wchodził w skład Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie
Dyrektorzy Teatru Współczesnego w Szczecinie
- Maciej Englert (1976-1979)
- Andrzej Chrzanowski (1979-1981)
- Kazimierz Krzanowski (1981-1993) - dyr. nacz.; Ryszard Major (1982-1990) - dyr. artyst.; Bogusław Kierc (1990-1992) - dyr. artyst.
- Zenon Butkiewicz (1993-2008) - dyr. nacz.; Anna Augustynowicz (od 1992) - dyr. artyst.
- Mirosław Gawęda (od stycznia 2009) - dyr. nacz.; Anna Augustynowicz (od 1992) - dyr. artyst.
Dyrekcja teatru (2016)
- Dyrektor naczelny: Mirosław Gawęda
- Dyrektor artystyczny: Anna Augustynowicz
- Kierownik literacki: Kamila Paradowska
- Sekretarz literacki: Anna Rogozińska-Nowak
Twórcy związani i współpracujący z Teatrem Współczesnym od 1 stycznia 1976 roku (wybór)
Reżyserzy
- Anna Augustynowicz, Krzysztof Babicki, Jolanta Bohdal, Wojsław Brydak, Arkadiusz Buszko, Justyna Celeda, Bogdan Ciosek, Andrzej Chrzanowski, Marian Dworakowski, Maciej Englert, Wiesław Górski, Mirosław Gruszczyński, Jerzy Gruza, Antoni Gryzik, Stanisław Hebanowski, Piotr Bogusław Jędrzejczak, Irena Jun, Bogusław Kierc, Kazimierz Knol, Jacek Koprowicz, Marcin Liber, Jan Maciejowski, Ryszard Major, Anna Minkowska, Tomasz Obara, Maciej Orłowski, Marek Pasieczny, Norbert Rakowski, Krzysztof Rościszewski, Andrzej Rozhin, Witold Skaruch, Natalia Sołtysik, Aleksander Towstonogow, Zbigniew Wilkoński, Magda Teresa Wójcik, Michał Zadara, Tadeusz Zapaśnik
Scenografowie
- Jan Banucha, Marek Lewandowski, Marcin Stajewski
Choreografowie
Kompozytorzy
- Piotr Hertel, Idzi Izydorek, Zygmunt Konieczny, Jerzy Satanowski, Janusz Stalmierski
Inspicjenci-suflerzy
- Anna Pawicka, Jolanta Szadkowska, Krystyna Zgud-Polaczek
Zespół aktorski
- Edward Apa, Irmina Babińska, Barbara Biel, Wojciech Brzeziński, Arkadiusz Buszko, Danuta Chudzianka, Józef Chwiejczak, Maria Dąbrowska, Krystyna Demska, Marian Dworakowski, Maciej Englert, Jerzy Ernz, Bolesława Fafińska, Grzegorz Falkowski, Mieczysław Franaszek, Andrzej Franczyk, Mirosław Gawęda, Henryk Gęsikowski, Robert Gondek, Marta Grey, Nina Grudnik, Mirosław Gruszczyński, Maciej Grzybowski, Andrzej Hrydzewicz, Tomasz Jankiewicz, Anna Januszewska, Irena Jun, Cezary Kazimierski, Dominika Kimaty, Małgorzata Klara, Jan Kocem, Barbara Komorowska, Jerzy Korsztyn, Iwona Kowalska, Jolanta Kozak, Przemysław Kozłowski, Adam Kuzycz-Berezowski, Michał Lekszycki, Michał Lewandowski, Marta Lipińska, Maciej Litkowski, Marcin Łuczak, Grażyna Madej, Krystyna Maksymowicz, Marta Malikowska, Zbigniew Mamont, Joanna Matuszak, Grzegorz Młudzik, Anna Moskal, Klemens Myczkowski, Magdalena Myszkiewicz, Paweł Niczewski, Marian Nosek, Urszula Nowacka, Elżbieta Okupska, Wiesław Orłowski, Konrad Pawicki, Jacek Piątkowski, Kinga Piąty, Stanisław Poks, Jacek Polaczek, Agnieszka Przepiórska, Tomasz Radawiec, Iwona Rulewicz, Wojciech Sandach, Ewa Sobczak, Ewa Sobiech, Jan Stawarz, Danuta Stenka, Marzena Tokarska, Marta Waldera, Przemysław Walich, Agnieszka Więdłocha, Zbigniew Witkowski, Karolina Wojdała, Sylwester Woroniecki, Magdalena Wrani-Stachowska, Ewa Wrońska, Henryk Wrożyński, Tadeusz Zapaśnik, Jacek Zawadzki, Jerzy Zelnik, Wiesław Zwoliński, Beata Zygarlicka
Publikacje o teatrze
Okładka książki Zenona Butkiewicza Nasz Współczesny. Teatr Współczesny w Szczecinie w latach 1976-1996 (1996)
Okładka książki Kamili Paradowskiej Teraz! Ilustrowana historia Teatru Współczesnego w Szczecinie (2016)
Nagrody i wyróżnienia (wybór)
- 2010 – Nagroda Artystyczna Miasta Szczecina za rok 2010 dla Zespołu Artystycznego Teatru Współczesnego w Szczecinie
Teatr Współczesny w Szczecinie ze względu na wysoki poziom artystyczny przedstawień oraz interesujące poszukiwania repertuarowe uważany jest za jedną z ważniejszych scen w kraju. Oprócz stałych prezentacji na trzech rodzimych scenach, w roku 2010 szczeciński teatr odnotował również liczne sukcesy na arenie ogólnopolskiej. Wybrane spektakle zaprezentowano także na ogólnopolskich i międzynarodowych festiwalach teatralnych.
O przyznaniu Nagrody Artystycznej Miasta Szczecina zadecydowały m.in. udział w przeglądach teatralnych oraz wyróźnienia, jakie w 2010 roku otrzymały spektakle i aktorzy Teatru Współczesnego.
- nagroda za oryginalną realizację tekstu poetyckiego dla reżysera Marcina Libera oraz aktorek Irena Jun i Beaty Zygarlickiej na Festiwalu Prapremiery Bydgoszcz 2010 (październik)
- spektakl Migrena Antoniny Grzegorzewskiej w reż. Anny Augustynowicz (prapremiera – luty 2010) uznany przez krytyków tygodnika „Przekrój” za jedno z sześciu najlepszych przedstawień 2010 roku w Polsce (grudzień)
- Bursztynowy Pierścień 2010 dla przedstawienia Utwór o Matce i Ojczyźnie w reż. Marcina Libera
- Bursztynowy Pierścień 2010 dla Beaty Zygarlickiej za role w spektaklu Utwór o Matce i Ojczyźnie w reż. Marcina Libera
- Oko Recenzenta dla Ireny Jun (występującej w Teatrze Współczesnym gościnnie) za rolę matki w spektaklu w spektaklu Utwór o Matce i Ojczyźnie w reż. Marcina Libera
- nagroda dla Anny Augustynowicz za reżyserię przedstawienia Getsemani Davida Hare'a (koprodukcja Teatru Współczesnego w Szczecinie i Teatru im. Bogusławskiego w Kaliszu) na X Ogólnopolskim Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” w Zabrzu
- nagroda dla Anny Januszewskiej za rolę Meredith Guest w spektaklu Getsemani na X Ogólnopolskim Festiwalu Dramaturgii Współczesnej Rzeczywistość przedstawiona w Zabrzu
- Grand Prix dla Anny Januszewskiej za rolę Mereduth w spektaklu Getsemani (koprodukcja Teatru Współczesnego w Szczecinie oraz Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu) na 50. Kaliskich Spotkanich Teatralnych
- spektakl Judyta Friedricha Hebbla w reż. Wojciecha Klemma (realizacja: 2010; prapremiera polska: styczeń 2011) uznany za jedno z najwybitniejszych przedstawień sezonu artystycznego 2010/2011 w Polsce
W skład zespołu artystycznego Teatru Współczesnego w 2010 roku wchodzili: Barbara Biel, Maria Dąbrowska, Anna Januszewska, Małgorzata Klara, Iwona Kowalska, Grażyna Madej, Krystyna Maksymowicz, Joanna Matuszak, Magdalena Myszkiewicz, Kinga Piąty, Ewa Sobiech, Beata Zygarlicka, Arkadiusz Buszko, Marian Dworakowski, Robert Gondek, Adam Kuzycz-Berezowski, Michał Lewandowski, Maciej Litkowski, Grzegorz Młudzik, Paweł Niczewski, Wiesław Orłowski, Konrad Pawicki, Jacek Piątkowski, Wojciech Sandach i Przemysław Walich.
- 2016 – Grand Prix dla spektaklu Ślub Witolda Gombrowicza w reż. Anny Augustynowicz na XII Międzynarodowym Festiwalu Gombrowiczowskim w Radomiu
- 2016 – nagroda (+ 5 tys. zł) za reżyserię spektaklu Ślub Witolda Gombrowicza dla Anny Augustynowicz na XII Międzynarodowym Festiwalu Gombrowiczowskim w Radomiu
- 2016 – nagroda (+ 3,5 tys. zł) za rolę Pijaka w spektaklu Ślub Witolda Gombrowicza dla Arkadiusza Buszki na XII Międzynarodowym Festiwalu Gombrowiczowskim w Radomiu
- 2016 – nagroda (+ 3,5 tys. zł) za rolę Henryka w spektaklu Ślub Witolda Gombrowicza dla Grzegorza Falkowskiego na XII Międzynarodowym Festiwalu Gombrowiczowskim w Radomiu
- 2017 – Nagroda Główna im. Wojciecha Bogusławskiego (+ 80 tys. zł) za spektakl Ślub w reż. Anny Augustynowicz przygotowany w koprodukcji z Teatrem im. Jana Kochanowskiego w Opolu na 42 Opolskich Konfrontacjach Teatralnych „Klasyka Polska” i II edycji Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa”
- 2022 – Grand Prix 28. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej za spektakl Odlot Zenona Fajfera w reż. Anny Augustynowicz
Odznaczenia
Zobacz także
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. II P-Ż (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
- Zdzisław Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina (opracowanie części dokumentacyjnej Ryszard Markow i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985
- Teatry dramatyczne w Szczecinie 1945-1965 (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wyd. Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Poznań 1965
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
