Aleksander Rodziewicz
| Aleksander Rodziewicz | |||
| aktor, reżyser, dyrektor teatrów | |||
| |||
| Data urodzenia | 8 września 1898 | ||
| Miejsce urodzenia | Warszawa | ||
| Data śmierci | 25 kwietnia 1981 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Centralny w Szczecinie, Aleja Zasłużonych (kw. 44A-2-3) | ||
| Lokalizacja grobu | zobacz na mapie | ||
Aleksander Rodziewicz (1898-1981) – aktor, reżyser, dyrektor teatrów
Życiorys
Aleksander Rodziewicz urodził się 8 września 1898 roku w Warszawie (wg innych źródeł w Archangielsku) w rodzinie Bolesława i Aleksandry z Kiewliczów. Uczęszczał do gimnazjum w Irkucku. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości, rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Kijowie, których nie ukończył. Naukę kontynuował w miejscowym Studium Dramatycznym. W 1916 roku został aktorem Teatru im. Sołowcowa w Kijowie (od 1917 Teatr im. W. Lenina), jednej z ważniejszych scen dramatycznych w Rosji. Występował też w Teatrze Polskim prowadzonym przez Stanisławę Wysocką. W 1923 roku został zaangażowany przez Teofila Trzcińskiego do Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie. Później występował w wileńskiej Reducie Juliusza Osterwy (sez. 1926/27). Podjął też pierwsze próby reżyserowania. Kolejno grał i reżyserował w Teatrze Polskim w Poznaniu (1927-1930), Teatrze Narodowym w Warszawie (1930-1931) oraz w Teatrze Wołyńskim im. J. Słowackiego w Łucku (1931-1938). Był również dyrektorem tego teatru, który zajął trwałą pozycję w dziejach teatru w Polsce. Ogromne uznanie środowiska artystycznego i popularność wśród mieszkańców ubogiego kulturalnie regionu wołyńskiego zdobył dzięki licznym objazdom zespołu teatralnego. W uznaniu zasług artystycznych, a szczególnie prowadzenie i działalność Wołyńskiego Teatru Objazdowego, został uhonorowany Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury.
Po rezygnacji Władysława Stomy i wygranym konkursie, w kwietniu 1938 roku objął stanowisko dyrektora Teatru Miejskiego w Bydgoszczy. Z jego inicjatywy teatr przyjął imię Karola Huberta Rostworowskiego. W sezonie 1938/1939 wystawił 320 przedstawień, w tym 24 premiery. Organizował także przedstawienia dla dzieci i młodzieży, nie prowadził natomiast akcji objazdowych w terenie. Ściśle współpracował z Rozgłośnią Pomorską Polskiego Radia. Przed wojną wystąpił także w filmowej komedii Milionowy spadkobierca (1928) oraz w jej nowszej wersji Igraszki pieniądza (1930).
Po wybuchu wojny wyjechał do Lwowa. Początkowo grał w teatrze zorganizowanym przez Kolektyw Artystów Scen Polskich. W latach 1940-1941 występował w Polskim Teatrze Dramatycznym zorganizowanym przez władze radzieckie. Później wycofał się z pracy na scenie i utrzymywał z handlu.
Na początku 1945 roku został mianowany przez Ministerstwo Kultury i Sztuki dyrektorem teatru w Bydgoszczy. Z jego inicjatywy powołano w mieście Szkołę Dramatyczną (9 marca 1945), której został pierwszym dyrektorem i wykładowcą (do 1947). Przez krótki okres kierował połączonymi teatrami Polskim w Bydgoszczy i Ziemi Pomorskiej w Toruniu. Wkrótce jednak zrezygnował z tej funkcji i do 1947 roku prowadził Teatr Polski w Bydgoszczy. W kwietniu 1946 roku utworzył Teatr Powszechny Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych, który był filią Teatru Polskiego. W latach 1947-1949 kierował Teatrem Powszechnym w Krakowie. Po powrocie do Bydgoszczy w 1949 roku został dyrektorem i kierownikiem artystycznym Państwowych Teatrów Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy. Oprócz klasyki chętnie sięgał do współczesnego repertuaru polskiego i radzieckiego. Do września 1951 roku wyreżyserował 13 sztuk, m.in. Mazepę J. Słowackiego, Żeglarza J. Szaniawskiego, Igraszki z diabłem J. Drdy, Śluby panieńskie A. Fredry, Moralność pani Dulskiej G. Zapolskiej.
W latach 1953-1957 reżyserował i grał w Teatrze Dramatycznym im. C.K. Norwida w Jeleniej Górze (1953-55), w Teatrze im. S. Jaracza w Olsztynie (sez. 1955/1956) oraz w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1956/1957).
W maju 1957 roku przyjechał do Szczecina. Z miastem tym związany był aż do śmierci. Od 24 maja 1957 do 31 lipca 1963 roku był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Państwowych Teatrów Dramatycznych. W czasie trwającej ponad sześć lat dyrekcji, wystawił 80 premier (w tym 10 prapremier), dał 4373 przedstawienia, w których uczestniczyło 1 305 830 widzów. Dzięki swojemu autorytetowi, umiejętnościom organizatorskim, a także ciekawemu doborowi repertuaru (m.in. sięgał do sztuk zachodnich), wydźwignął szczeciński teatr z kryzysu i pozwolił mu zaistnieć na ogólnopolskiej mapie kulturalnej. Pod jego dyrekcją zrealizowano wiele wysoko ocenionych przez krytyków spektakli, m.in. Sen nocy letniej w reż. Zbigniewa Kopalki (1959), Pamiętnik Anny Frank w reż. Jana Maciejowskiego (1959), Kordiana w reż. Ryszarda Sobolewskiego (1960), Widok z mostu (1959), Zemstę (1960) i Wesele (1963) w reż. Józefa Grudy. Sam z dużym sukcesem wyreżyserował Cyda (1957), Beatrix Cenci i Marię Stuart (obie w 1959). Do współpracy przy realizacji spektakli zaprosił 23 reżyserów, 18 scenografów i 11 kompozytorów. Nawiązując do swoich doświadczeń z okresu wołyńskiego, niektóre spektakle przygotowywał specjalnie z myślą o terenie. Zapoczątkował także długoletnią współpracę szczecińskich teatrów z Teatrem Ludowym w Rostocku. Zaangażował się w inicjatywę zorganizowania w szczecińskim Klubie „13 Muz” Teatru Propozycji (1958).
Jubileusz 45-lecia pracy artystycznej, 35-lecia pracy reżyserskiej i 30-lecia pracy na stanowisku dyrektora i kierownika artystycznego obchodził w 1960 roku. Uroczystość odbyła się 27 czerwca w Klubie „13 Muz”. W 1964 roku przeszedł na emeryturę, uzyskując specjalną rentę „z tytułu szczególnych zasług dla PRL”, przyznaną przez premiera. Mimo przejścia na emeryturę, nadal reżyserował. W 1965 roku obchodził jubileusz półwiecza pracy w teatrze. Z tej okazji 19 lutego wystawiono Moralność pani Dulskiej w jego reżyserii. W 1966 roku w szczecińskim Ośrodku Telewizyjnym wyreżyserował sztukę W małym domku T. Rittnera. W latach 1968-1973 współpracował ze szczecińskim Teatrem Muzycznym jako konsultant repertuarowy.
Znany był z aktywnej działalności społecznej. W 1961 roku został radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie. Był także członkiem Komisji Kultury i Komisji Mandatowej WRN. W grudnia 1965 roku objął stanowisko przewodniczącego Komisji Kultury i Sztuki Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie.
Żonaty z aktorką Jadwigą Okońską (1911-1986).
Zmarł 25 kwietnia 1981 roku w Szczecinie. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Alei Zasłużonych (kw. 44A-2-3).
Adam Grzymała-Siedlecki nazwał Rodziewicza jedną z najbardziej intensywnych osobowości w teatrze polskim.
Twórczość artystyczna (Szczecin)
Teatr
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Rola | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Żeglarz | Jerzy Szaniawski | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 28 września 1957 | |
| Cyd | Stanisław Wyspiański | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 grudnia 1957 | |
| Przygoda florencka | Ludwik Hieronim Morstin | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 1 lipca 1958 | |
| Walka kobiet | Ernest Legouve, Eugeniusz Scribe | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 1 sierpnia 1958 | |
| Romans z wodewilu | Władysław Krzemiński | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 11 października 1958 | |
| Beatrix Cenci | Juliusz Słowacki | Aleksander Rodziewicz | reżyseria, obsada aktorska | Kardynał Orsini | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 16 grudnia 1958 |
| Konik Garbusek | Piotr Jerszow | Nina Burska | adaptacja sceniczna | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 lutego 1959 | |
| Maria Stuart | Friedrich Schiller | Aleksander Rodziewicz | reżyseria, obsada aktorska | Szeryf hrabstwa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 14 marca 1959 |
| Szklanka wody | Eugene Scribe | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 27 lipca 1959 | |
| Cudotwórca | Anatol Stern | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 września 1959 | |
| Doradca królewski | Kuo Mo-Żo | Aleksander Rodziewicz | reżyseria, obsada aktorska | Król Huaj | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 31 października 1959 |
| Młyn | Lope de Vega | Zespół pod kier. Aleksandra Rodziewicza | inscenizacja | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 10 kwietnia 1960 | |
| Niebo i piekło (jednoaktówka) | Prosper Merimee | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 8 października 1960 | |
| Prawo męża (jednoaktówka) | Guy de Maupassant | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 8 października 1960 | |
| Godzina dwunasta | Aleksiej Arbuzow | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 5 listopada 1960 | |
| Wielki bluff | Juliusz Głowacki | Aleksander Rodziewicz | reżyseria, obsada aktorska | Generał Thomas | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 16 lutego 1961 |
| Złoty cielak | Ilia Ilf, Eugeniusz Pietrow | Andrzej Makarewicz | obsada aktorska | Dyrektor | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 8 września 1961 |
| Obrona Ksantypy | Ludwik Hieronim Morstin | Aleksander Rodziewicz | reżyseria, obsada aktorska | Agaton | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 7 listopada 1961 |
| Kordian | Juliusz Słowacki | Ryszard Sobolewski | obsada aktorska | Papież | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 16 stycznia 1962 |
| Odwety | Leon Kruczkowski | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 3 lutego 1962 | |
| Idiotka | Marcel Achard | Irena Grywińska-Adwentowicz | obsada aktorska | Edward Lablache | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 kwietnia 1962 |
| Umierają dobrzy ludzie... | Ryszard Liskowacki | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 4 maja 1962 | |
| Czy to jest miłość | Zofia Bystrzycka | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 11 września 1962 | |
| Psie czasy, sierżancie... | Ira Lewin, Mac Hyman | Zbigniew Bogdański | obsada aktorska | Generał Pollard | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 września 1962 |
| Maison de France | Bohdan Drozdowski | Ryszard Sobolewski | obsada aktorska | Dyrektor | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 stycznia 1963 |
| Hamlet | William Shakespeare | Aleksander Rodziewicz | reżyseria, obsada aktorska | Aktor | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 kwietnia 1963 |
| W małym domku | Tadeusz Rittner | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 czerwca 1964 | |
| Moralność pani Dulskiej | Gabriela Zapolska | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 lutego 1965 | |
| Jego wysokość bobasek | Ryszard Sielicki | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 21 kwietnia 1966 | |
| Lekkomyślna siostra | Włodzimierz Perzyński | Aleksander Rodziewicz | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 czerwca 1966 | |
| Przygoda z Vaterlandem | Leon Kruczkowski | Aleksander Rodziewicz, Janusz Marzec (współpraca) | reżyseria | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 maja 1967 |
Na scenie
(fot. Grażyna Wyszomirska)
Jako Kardynał Orsini w Beatrix Cenci (1958)
Jako Kardynał Orsini w Beatrix Cenci (1958) - rys. Ludwik Piosicki
Jako Papież w Kordianie (1962)
Od lewej: Aleksander Rodziewicz (Dyrektor), Ryszard Sobolewski (Stokowicz) i Władysław Sokalski (Buechner) w Maison de France (1963)
Członkowie Jury IV Festiwalu Poezji im. K.I. Gałczyńskiego w Szczecinie: Juliusz Burski, Zbigniew Mamont, Ewa Kołogórska, Ireneusz Gwidon Kamiński i Aleksander Rodziewicz w rozmowie z red. Andrzejem Androchowiczem (TV Szczecin). Klub „13 Muz” (3-6 maja 1967)
Telewizja
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Realizacja telewizyjna | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| W małym domku | Tadeusz Rittner | Aleksander Rodziewicz | Jan Maciejowski | 18 marca 1966 (transmisja „na żywo” z Teatru Polskiego) |
Nagrody
- 1960 – nagroda I stopnia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie za działalność artystyczną na scenach teatrów polskich i na stanowisku dyrektora Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie
- 1971 – nagroda Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie za wieloletnią pracę w teatrach szczecińskich i za ofiarną pracę społeczną w rozwijaniu kultury
Odznaczenia
- 1937 – Złoty Krzyż Zasługi
- 1937 – Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury
- 1958 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- 1960 – Złota Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego (z okazji 45-lecia pracy artystycznej, 35-lecia pracy reżyserskiej i 30-lecia pracy dyrektorskiej)
- 1974 – Pierścień im. Konrada Ekhofa za zasługi na polu nawiązania współpracy między teatrami Szczecina i Rostocku
Z prasy
- (...) Czy inscenizacja szczecińska, w szczególności reżyseria Al. Rodziewicza, wykorzystała w pełni te możliwości? Rodziewicz wywodzi się z rosyjskiej szkoły aktorskiej, tradycje teatru rosyjskiego są mu szczególnie bliskie. Wydaje mi się jednak, że w reżyserii swojej zbyt wiernie trzymał się dawnych konwencji, które w stosunku do współczesnej sztuki często zawodzą. Potraktowano w naszym przedstawieniu sceniczne postacie „Godziny dwunastej” zbyt dosłownie, z nadmierną, powiedziałbym, powagą - podczas gdy zwiększona doza ironii nadawałaby przedstawieniu głębszy sens, a postaciom więcej życia. (Feliks Jordan, „Godzina dwunasta” Arbuzowa. Prapremiera w Teatrze Polskim, „Kurier Szczeciński” z dn. 9 listopada 1960)
- (...) To, co nie udało się Klaudiuszowi z Hamletem, udało się reżyserowi szczecińskiego przedstawienia, dyr. A. Rodziewiczowi, z Szekspirem: jest to Szekspir oswojony. (...) Stwierdzano już wielokrotnie, że „Hamlet” jest wielkim scenariuszem, otwartym dla najróżnorodniejszych interpretacji reżyserskich. Interpretacja A. Rodziewicza jest niewątpliwie uproszczona, ale popełnilibyśmy niesprawiedliwość, gdybyśmy określili ją jako rodzaj popularnego streszczenia - „komiksu”, mimo że skreślenia reżyserskie budzić mogą dużo zastrzeżeń. (Feliks Jordan, „Hamlet” Williama Szekspira w Teatrze Współczesnym, „Kurier Szczeciński” z dn. 16 maja 1963)
O Aleksandrze Rodziewiczu w prasie
- 1957 – Andrzej Androchowicz, Feralna czy szczęśliwa trzynastka (rozmowa), „Poglądy” 1957 nr 34, s. 3
Bibliografia
- Artur D. Liskowacki, Aleksander Rodziewicz 1898-1981. Osobowość w teatrze polskim, [w:] Ku Słońcu 125. Księga z miasta umarłych (pod red. Mariusza Czarnieckiego), Wyd. Glob, Szczecin 1987
- Wojciech Myślenicki, Nad Odrą i Bałtykiem, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1965
- Teatry Dramatyczne w Szczecinie 1945-1965 (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa, Poznań 1965
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Fotografie ze zbiorów ZASP w Szczecinie i Narodowego Archiwum Cyfrowego w Warszawie
- Ludzie kultury
- Ludzie związani z teatrem
- Dyrektorzy teatrów
- Dyrektorzy teatrów dramatycznych
- Reżyserzy
- Reżyserzy teatrów dramatycznych
- Reżyserzy teatrów muzycznych
- Aktorzy
- Aktorzy teatrów dramatycznych
- Ludzie związani z filmem
- Aktorzy filmowi
- Wyróżnieni Odznaką Honorową Gryfa Pomorskiego
- Pochowani na Cmentarzu Centralnym