Sylwester Czosnowski

Sylwester Czosnowski
dyrygent, kompozytor, dyrektor teatru
fot. ze zbiorów NAC
Data urodzenia	2 grudnia 1908
Miejsce urodzenia	Płock
Data śmierci	4 stycznia 1970
Miejsce śmierci	Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Powązkowski w Warszawie

Sylwester Czosnowski (1908-1970) – dyrygent, kompozytor, dyrektor teatru Komedia Muzyczna w Szczecinie, pedagog

Życiorys

Sylwester Czosnowski urodził się 2 grudnia 1908 roku w Płocku w rodzinie muzyka Ignacego Czosnowskiego i Kamili z Moszczyńskich. Początkowo uczył się w szkole muzycznej w Płocku. W latach 1922-1929 kształcił się w konserwatorium w Wilnie pod kierunkiem Eugeniusza Dziewulskiego (teoria i kompozycja) i Adama Wyleżyńskiego (dyrygentura). W latach 1929-1931 studiował w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Katowicach u Milana Zuny (dyrygentura) i Witolda Friemanna (kompozycja). W latach 1929-1931 odbył praktykę kapelmistrzowską w Operze w Katowicach. W 1932 roku podjął współpracę ze Stowarzyszeniem Polska Opera Ludowa. W tym samym roku rozpoczął odbywanie rocznej służby wojskowej.

W latach 1933-1936 był wykładowcą w konserwatorium w Wilnie. Współpracował jako dyrygent orkiestry z lokalną rozgłośnią PR. Sporadycznie dyrygował i przygotowywał ilustrację muzyczną dla Teatru Miejskiego w Wilnie, m.in. do Hamleta (1934). Był też dyrygentem Wileńskiej Orkiestry Kameralnej.

W 1936 roku w ramach stypendium ufundowanego przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wyjechał do Paryża, gdzie odbył uzupełniające studia muzyczne u Nadii Boulanger (kompozycja) i Philippe Gauberta (dyrygentura). W stolicy Francji działał w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków Polaków. Zorganizował również zespół wokalno-taneczny, z którym występował we Francji, Szwajcarii i Włoszech. Swoje wrażenia opisał w artykule Wrażenia z Paryża zamieszczonym w „Śląskich Wiadomościach Muzycznych” nr 5 z maja 1938 roku.

W 1938 roku założył Szkołę Muzyczną im. Karola Szymanowskiego w Brześciu nad Bugiem, której został dyrektorem. Zorganizował też chór i orkiestrę symfoniczną. W sezonach letnich 1938 i 1939 dyrygował gościnnie przedstawieniami Polskiej Opery Ludowej w Teatrze na Wyspie w warszawskich Łazienkach.

Wojna zastała go we Lwowie. W latach 1940-1941 był profesorem w Konserwatorium Lwowskim. Współpracował także z Polskim Teatrem Dramatycznym, w którym w sez. 1940/1941 był kierownikiem muzycznym. Opracował muzycznie Krakowiaków i Górali W. Bogusławskiego, ostatnią premierę tego teatru przed wkroczeniem wojsk niemieckich do Lwowa w czerwcu 1941 roku. Podczas okupacji pracował w fabryce marmolady we Lwowie. Zajmował sie także komponowaniem. Dorywczo dyrygował. Od sierpnia 1944 roku ponownie został kierownikiem muzycznym i dyrygentem Polskiego Teatru Dramatycznego we Lwowie. Równocześnie wykładał podstawy muzyki w studium przy tym teatrze. Komponował też (lub był autorem opracowań) muzykę do przedstawień: Burmistrz Stylmondu, Cały dzień bez kłamstwa, Mąż i żona, Misja Mr. Perkinsa do kraju bolszewików, Moja siostra i ja, Wesele. W sierpniu 1945 roku, po przeniesieniu się Teatru Polskiego do Katowic, wspólnie z grupą pozostałych we Lwowie aktorów, muzyków i tancerzy, zorganizował przy poparciu Związku Patriotów Polskich Teatr Małych Form „Miniatury”. Stanął na jego czele wspólnie z Kazimierzem Bajonem. W grudniu wszedł w skład Rady Teatralnej, która odtąd miała się kolektywnie zajmować kierowaniem zespołem. Ponadto został wytypowany do prowadzenia rozmów z władzami na temat repatriacji teatru do Polski.

Latem 1946 roku, decyzją ówczesnego dyrektora ministerialnego Departamentu Teatru, Michała Rusinka, oraz po otrzymaniu stosownej dyrektorskiej koncesji wydanej przez ZASP, wraz z zespołem repatriował się do Szczecina. Do miasta przybył 25 czerwca. Po wyjeździe Bronisława Skąpskiego do Słupska, w dniu 1 września przejął z zespołem budynek przy ul. Swarożyca 5. Objął dyrekcję teatru. Został także kierownikiem artystycznym i dyrygentem tej sceny. Zmienił także nazwę zespołu na Teatr Komedia Muzyczna. Działalność sceny zainaugurował programem składanym Na falach Odry w reżyserii Henryka Lotara. Miesiąc później wystawił Przeprowadzkę K.H. Rostworowskiego w reżyserii Jerzego Śliwińskiego, spektakl który wywołał żywe reakcje widowni i długotrwałą polemikę prasową. Ze względu na skromne subwencje i długi, w które popadał zespół, był zmuszony do wystawiania w teatrze repertuaru lekkiego, który często budził wśród widzów kontrowersje. Walcząc o dobre imię zespołu, sprowadził do Szczecina grono znakomitych aktorów, m.in. Marię Malicką, Zdzisława Karczewskiego, Artura Młodnickiego, Władysława Stomę. W październiku 1947 roku zmienił nazwę Komedii Muzycznej na Teatr Polski. Teatrem tym kierował do 20 września 1948 roku. W czasie jego dyrekcji zespół dał 40 premier dla niemal ćwierćmilionowej widowni. W 1948 roku, w wyniku ciężkiego wypadku, stracił nogę. Po długim leczeniu opuścił Szczecin i przeniósł się do Warszawy. Po jego wyjeździe przystąpiono do upaństwowienia teatru, w wyniku czego powstał Państwowy Teatr Polski.

W Warszawie został kierownikiem muzycznym Ludowego Teatru Muzycznego (1950-1952) i dyrygentem orkiestry symfonicznej Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Był także dyrygentem w Centralnym Zespole Artystycznym Wojska Polskiego. (1952-1954, 1962-1966). W sez. 1958/59 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym operetkowego Teatru Muzycznego na warszawskiej Pradze. Przygotował m.in. premiery Jadzi wdowy, Hrabiego Luksemburga, Wiktorii i jej huzara.

Komponował poematy symfoniczne, utwory kameralne, muzykę do Baletu żołnierskiego i do sceny baletowej Dożynki. Pisał muzykę ilustracyjną do licznych przedstawień teatralnych oraz filmów dokumentalnych Kierunek - Nowa Huta! (1951 - tylko dyrygent), Zbójnicki (1956), Powstanie styczniowe (1962 - także dyrygent), Romuald Traugutt (1967). Instrumentował również muzykę ludową.

Był trzykrotnie żonaty. Z Marią z Olszewskich, aktorką Bogusławą Michną (ślub w 1944), i z Haliną Baranówną.

Zmarł 4 stycznia 1970 roku w Warszawie (wg innych źródeł, m.in. Encyklopedii muzycznej PWM, zmarł 9 lutego). Jest pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość teatralna (Szczecin)

Tytuł	Autor	Reżyseria	Forma twórczości	Postać	Teatr	Data premiery
Na falach Odry	program składany	Henryk Lotar	dyrygent		Komedia Muzyczna	1 września 1946
Rozkoszna dziewczyna	Ralf Benatzky	Jerzy Śliwiński	dyrygent		Komedia Muzyczna	25 października 1946
Gałganek	Dario Niccodemi	Gustaw Rasiński	dyrygent		Komedia Muzyczna	22 listopada 1946
Moja siostra i ja	Georges Berr, Louis Verneuil	Sylwester Czosnowski	reżyseria, opracowanie muzyczne		Komedia Muzyczna	10 grudnia 1946
Mąż pognębiony	Molière	Henryk Lotar	muzyka		Komedia Muzyczna	20 marca 1947
Moja żona Penelopa	Zdzisław Gozdawa, Wacław Stępień	Artur Młodnicki	obsada aktorska	Dyrektor teatru	Komedia Muzyczna	31 maja 1947
Dwa teatry	Jerzy Szaniawski	Zdzisław Karczewski	ilustracja muzyczna		Komedia Muzyczna	24 czerwca 1947
Przyjaciel nadejdzie wieczorem	Jacques Companeez, Yvan Noe	Henryk Lotar	muzyka		Teatr Polski	31 stycznia 1948
Bosman z „Bajki”	Roman Długosz, Edward Maszewski	Emil Chaberski	muzyka		Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski)	29 stycznia 1954

Bibliografia

• Władysław Daniszewski, Szczecińskie teatry dramatyczne w: Teatry dramatyczne w Szczecinie (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wyd. Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Poznań 1965
• Encyklopedia muzyczna PWM t. II c-d (pod red. Elżbiety Dziębowskiej, autor hasła Wojciech Nowik), Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1984
• Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
• Ryszard Markow, Teatr Czosnowskiego. Lwów - Szczecin 1945-1948 (przewodnik po wystawie), Klub „Kierunki” Stowarzyszenia PAX, Szczecin 1985
• Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980 t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1994

Inne źródła

• Strona internetowa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz