Gustaw Rasiński
Gustaw Rasiński (1878-1958) – aktor, reżyser
Życiorys
Gustaw Rasiński urodził się 9 września 1878 roku w Końskim. Początkowo pragnął zostać oficerem lub księdzem. W wieku 16 lat obejrzał w Warszawie przedstawienie Mazepy wg Juliusza Słowackiego. Od tego momentu postanowił poświęcić się aktorstwu. Prawdopodobnie już w 1895 roku występował w Krynicy z lwowskim zespołem amatorskim. W 1897 roku uciekł z domu do Częstochowy. Tam w zespole Józefa Puchniewskiego zadebiutował w roli Adasia w komedii Michała Bałuckiego Flirt. W latach 1897-1898 z zespołem Puchniewskiego grał w Częstochowie i Piotrkowie. Później wyjechał do Warszawy, gdzie wstąpił do szkoły dramatycznej. Od 1900 roku przez dwa lata był aktorem Teatru Miejskiego w Krakowie w okresie dyrekcji Józefa Kotarbińskiego. Tu zagrał m.in. Zbigniewa w Mazepie Juliusza Słowackiego.
Przełomowym momentem w życiu artystycznym Gustawa Rasińskiego był wyjazd do Lwowa. Tu, do 1939 roku, z krótkimi przerwami, występował w Teatrze Miejskim, kierowanym przez Tadeusza Pawlikowskiego, a później przez Ludwika Hellera. Na lwowskiej scenie zadebiutował rolą Zbyszka w Krzyżakach wg Henryka Sienkiewicza. Grał wówczas u boku małżeństwa Solskich – Ireny (Danusia) i Ludwika (Jurand). Początkowo grywał małe role. Swój talent rozwinął dopiero pod kierunkiem Romana Żelazowskiego, Ludwika Wostrowskiego i Jana Nowackiego, wcielając się w role amantów, a potem grywając role charakterystyczne. Wkrótce dołączył do grona wybitnych aktorów lwowskiej sceny - Wandy Siemaszkowej, Ireny Trapszo, Felicji Stachowiczowej, Anny Gostyńskiej, Karola Adwentowicza i Ferdynanda Feldmana. O jego powodzeniu decydowały nie tylko znakomite warunki zewnętrzne, ale przede wszystkim talent i łatwość przeobrażania się w coraz to inną postać. Niezapomniane kreacje stworzył w rolach Senatora w Dziadach Adama Mickiewicza, Męża w Nieporozumieniu Gabrieli Zapolskiej, Lefebvre'a w Madame Sans-Gêne Victoriena Sardou. W 1920 roku zadebiutował jako reżyser. Z zespołem Tadeusza Pawlikowskiego występował także za granicą, m.in. w Kijowie, Wiedniu i w Paryżu.
W okresie przedwojennym grał także w objazdowym teatrze Gabrieli Zapolskiej (1908) oraz w Teatrze Polskim w Poznaniu (sez. 1919/1920). We Lwowie występował również w sez. 1944/1945.
Od 1946 roku związany ze Szczecinem, dokąd przybył z zespołem Sylwestra Czosnowskiego. Był członkiem Rady Artystycznej, aktorem i reżyserem Teatru Komedia Muzyczna (sez. 1946/1947), a po zmianie nazwy placówki w październiku 1947 roku, Teatru Polskiego. Tu 4 października obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artystycznej. Wystąpił wówczas w roli Dulskiego w Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej. Napadnięty przez bandytów podczas powrotu z teatru do domu, ograbiony i pobity, ciężko chorował i nie powrócił już do dawnej formy. Ze względu na pogarszający się stan zdrowia coraz częściej bywał obsadzany w epizodach. Sporadycznie reżyserował. Od 1949 roku był aktorem Państwowego Teatru Polskiego, a od 1952 roku Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Fragmenty swoich wspomnień opublikował w „Głosie Szczecińskim” (nr 149, 154, 160, 173 z 1956).
Był Zasłużonym Członkiem Związku Artystów Scen Polskich.
Żonaty z aktorką i śpiewaczką Leontyną Borkowską (1880-1947).
Od 1956 roku przebywał w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie, gdzie zmarł 29 lipca 1958 roku.
Twórczość teatralna (Szczecin)
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Postać | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Przeprowadzka | Karol Hubert Rostworowski | Jerzy Śliwiński | obsada aktorska | Ciepiel | Komedia Muzyczna | 26 września 1946 |
| Rozkoszna dziewczyna | Ralf Benatzky | Jerzy Śliwiński | obsada aktorska | Dyrektor | Komedia Muzyczna | 25 października 1946 |
| Gałganek | Dario Niccodemi | Gustaw Rasiński | reżyseria | Komedia Muzyczna | 22 listopada 1946 | |
| Zemsta | Aleksander Fredro | Jerzy Śliwiński | obsada aktorska | Dyndalski | Komedia Muzyczna | 11 stycznia 1947 |
| Milionerka | George Bernard Shaw | Artur Młodnicki | obsada aktorska | Lulu | Komedia Muzyczna | 19 lipca 1947 |
| Moralnośc pani Dulskiej | Gabriela Zapolska | Artur Młodnicki | obsada aktorska | Felicjan Dulski | Komedia Muzyczna | 4 października 1947 |
| Cień | Dario Niccodemi | Gustaw Rasiński | reżyseria | Teatr Polski | 18 października 1947 | |
| Ożenek | Mikołaj Gogol | Franciszek Rychłowski | obsada aktorska | Stiepan | Teatr Polski | 8 listopada 1947 |
| Przyjaciel nadejdzie wieczorem | Jacques Companeez, Yvan Noe | Henryk Lotar | obsada aktorska | Józef | Teatr Polski | 31 stycznia 1948 |
| Ładna historia | Gaston Armand de Caillavet, Etienne Rey, Robert de Flers | Wacław Ścibor | obsada aktorska | Jakub Serignou | Teatr Polski | 15 kwietnia 1948 |
| Grube ryby | Michał Bałucki | Władysław Stoma | obsada aktorska | Filip | Teatr Polski | 14 września 1948 |
| Wiele hałasu o nic | William Shakespeare | Zbigniew Sawan | obsada aktorska | Antonio | Państwowy Teatr Polski | 22 stycznia 1949 |
| Jadzia wdowa | Ryszard Ruszkowski | Zbigniew Sawan | obsada aktorska | Gawałecki | Państwowy Teatr Polski | 18 kwietnia 1949 |
| Bajka | Michaił Swietłow | Zbigniew Sawan | obsada aktorska | I starzec | Państwowy Teatr Polski | 27 października 1949 |
| Niemcy | Leon Kruczkowski | Jan Perz | obsada aktorska | Antoni, służący Sonnenbruchów | Państwowy Teatr Polski (scena filialna Teatr Współczesny) | 16 stycznia 1950 |
| Król i aktor | Roman Brandstaetter | Emil Chaberski | obsada aktorska | Tremo | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 31 maja 1952 |
| Pygmalion | George Bernard Shaw | Marian Godlewski | obsada aktorska | Przechodzień | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 3 września 1952 |
| Ożenek | Mikołaj Gogol | Emil Chaberski | obsada aktorska | Stiepan | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 31 grudnia 1952 |
| Eugenia Grandet | Honore de Balzac | Kazimierz Brodzikowski | obsada aktorska | Doktor Bergerin | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 18 marca 1953 |
| Fantazy | Juliusz Słowacki | Maria Straszewska | obsada aktorska | Ksiądz Loga | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 21 listopada 1953 |
Odznaczenia
- 1947 – Złota Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
- 1947 – Złoty Krzyż Zasługi
Bibliografia
- (j), Gustaw Rasiński, „Kurier Szczeciński” 1952 nr 198, s. 3
- Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965 (pod red. Zbigniewa Raszewskiego), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973
- Teatry Dramatyczne w Szczecinie 1945-1965 (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa, Poznań 1965
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie
