Maria Nochowicz
| Maria Nochowicz | |||
| śpiewaczka, aktorka | |||
| |||
| Data urodzenia | 8 października 1899 | ||
| Miejsce urodzenia | Gościejewo | ||
| Data śmierci | 10 stycznia 1988 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
Maria Nochowicz (1899-1988)
Życiorys
Maria Nochowicz urodziła się 8 października 1899 roku w Gościejewie. Uczęszczała do Konserwatorium Poznańskiego, gdzie uczyła się śpiewu pod kierunkiem prof. Stanisława Wiechowicza. Po ukończeniu Konserwatorium w 1922 roku, kontynuowała naukę pod kierunkiem Nuny Młodziejowskiej-Szczurkiewiczowej i Romana Żelazowskiego w Studiu Dramatycznym przy Teatrze Polskim w Poznaniu. Jako primadonna operetkowa i operowa śpiewała na scenach tego miasta do 1930 roku, m.in. w Operze Poznańskiej i w Komedii Muzycznej. Na tej ostatniej scenie u boku wybitnego tenora Kazimierza Czarneckiego wystąpiła w polskiej premierze Gospody pod Białym Koniem Ralpha Benatzky'ego.
Później występowała jako aktorka dramatyczna i śpiewaczka w teatrach Lwowa i Katowic. Na katowickiej scenie elegancka i dobrze śpiewająca Maria Nochowicz odniosła triumf, partnerując Gustawowi Chorjanowi we wznowieniu Księżniczki czardasza Emmericha Kálmána (sez. 1931/32). Krótko występowała w objazdowym zespole operetkowym dającym przedstawienia na Pomorzu, m.in. w Toruniu i Ciechocinku. Sezonowo śpiewała na deskach Teatru Miejskiego w Bydgoszczy. Z początkiem 1935 roku została zaangażowana do Teatru Muzycznego Lutnia w Wilnie, gdzie przejęła główne partie, m.in. w Rozwódce i Kondii w Róży Stambułu Leo Falli, Lizy w Krainie uśmiechu Franza Lehára. Okazjonalnie występowała w Teatrze Literacko-Artystycznym Nowości (1936-1937). Nagły wyjazd artystki do Warszawy, spowodowany poczuciem utracenia pozycji primadonny wileńskiej Lutni, wywołał na pewien czas kryzys w teatrze wileńskim.
Ze scenami Warszawy śpiewaczka związana była już wcześniej. W 1935 roku w Operetce przy ul. Chłodnej na warszawskiej Woli śpiewała czołowe role w Księżniczce czardasza i Hrabinie Maricy Emmericha Kálmána oraz w Ostatnim walcu Oscara Strausa.
Podczas okupacji niemieckiej pracowała jako urzędniczka w Lublinie. Po wyzwoleniu Lubelszczyzny w 1944 roku powróciła na scenę. Początkowo występowała w teatrze Ireny Ładosiówny i Józefa Klejera, a później w Teatrze Wojska Polskiego, którym kierował Władysław Krasnowiecki.
W 1945 roku została aktorką Teatru Dolnośląskiego w Jeleniej Górze, a rok później dołączyła do zespołu Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu. Tu m.in. zagrała Szambelanową w Panu Jowialskim Aleksandra Fredry, Kamillę w Żołnierzu królowej Madagaskaru Juliana Tuwima i Tadeusza Sygietyńskiego, Panią Ralston w Dniu bez kłamstwa Jamesa Mongomery'ego, Annę Andriejewną w Rewizorze Mikołaja Gogola, Maniewiczową w Żabusi Gabrieli Zapolskiej, Pulcherię w Domu otwartym Michała Bałuckiego, Madame Arcati w Seansie Noëla Cowarda, Balbina w Romansie z wodewilu Władysława Krzemińskiego. W latach 1950-1959 występowała w Gdańsku.
Od 1959 roku była aktorką Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Często obsadzana była w rolach charakterystycznych. Znakomite, wyraziste kreacje stworzyła w Barbarze Radziwiłłównie Alojzego Felińskiego (Królowa Bona), Domu kobiet Zofii Nałkowskiej (Julia), Królowej przedmieścia Konstantego Krumłowskiego (Maciejowa). W 1965 roku obchodziła jubileusz czterdziestopięciolecia pracy artystycznej. Mimo przejścia w 1972 roku na emeryturę nadal grała. Po raz ostatni wystąpiła na scenie Teatru Polskiego w 1981 roku w roli Pani w Odprawie posłów greckich Jana Kochanowskiego.
W 1959 roku zagrała epizodyczną rolę w Miejscu na ziemi w reż. Stanisława Różewicza, ale sceny z jej udziałem nie zostały wykorzystane w ostatecznej wersji filmu.
Zmarła 10 stycznia 1988 roku w Szczecinie. Została pochowana 22 stycznia na cmentarzu na Junikowie w Poznaniu (pole:31 kw.4A-8-249).
Teatr
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Postać | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|
| Nie jesteśmy aniołami | Klara Feher | Henryk Lotar | Margita Syliowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 30 stycznia 1960 |
| Ciemny pokój; Sprawa zdeptanych petunii (jednoaktówki) | Tennessee Williams | Lesław Mazurkiewicz | Teatr Propozycji Klubu „13 Muz” | 11 kwietnia 1960 | |
| Kram z piosenkami | Leon Schiller | Barbara Fijewska | Dama II; Matka; Pani Barbara; Piernikarka; Handlarka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 września 1960 |
| Zemsta | Aleksander Fredro | Józef Gruda | Podstolina | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 7 grudnia 1960 |
| Miłość don Perlimplina | Federico García Lorca | Lesław Mazurkiewicz | Marcolfa | Teatr Propozycji „13 Muz” | 10 grudnia 1960 |
| Łowcy głów | Max Regnier | Stanisław Milski | obsada aktorska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 16 marca 1961 |
| Bar Wszystkich Świętych | Jerzy Broszkiewicz | Lesław Mazurkiewicz | Katarzyna | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 29 listopada 1961 |
| Dowód osobisty | Maria Pawlikowska-Jasnorzewska | Andrzej Dobrowolski | Zyta Zebrzydowska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 11 stycznia 1962 |
| Damy i huzary | Aleksander Fredro | Józef Gruda | Pani Orgonowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 6 czerwca 1962 |
| Wesele | Stanisław Wyspiański | Józef Gruda | Radczyni | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 18 stycznia 1963 |
| Czerwone pantofelki | Paul Kester | Jerzy Wąsowicz | Starsza pani | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 31 marca 1963 |
| Dziewiąty sprawiedliwy | Jerzy Jurandot | Ryszard Sobolewski | Jeracha | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 23 kwietnia 1963 |
| W kręgu podejrzeń | Robert Thomas | Ewa Kołogórska | Babcia | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 24 listopada 1963 |
| I koń się potknie... | Aleksander Ostrowski | Zbigniew Mak | Głafira Klimowna Głumowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 3 listopada 1964 |
| Nosorożec | Eugène Ionesco | Maryna Broniewska | Pani Wołowina | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 19 grudnia 1964 |
| Moralność pani Dulskiej | Gabriela Zapolska | Aleksander Rodziewicz | Dulska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 19 lutego 1965 |
| Barbara Radziwiłłówna | Alojzy Feliński | Zbigniew Mak | Bona | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 17 lipca 1965 |
| Trzy białe strzały | Jan Makarius | Ewa Kołogórska | Babka Anczida | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 20 lutego 1966 |
| Pan Jowialski | Aleksander Fredro | Andrzej Ziębiński | Szambelanowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 13 stycznia 1967 |
| Dom kobiet | Zofia Nałkowska | Ewa Kołogórska | Julia Czerwińska | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 września 1967 |
| Pan Wokulski | Bolesław Prus | Ewa Kołogórska | Joanna hr. Karolowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 23 lutego 1968 |
| Królowa przedmieścia | Konstanty Krumłowski | Ewa Kołogórska | Maciejowa | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 22 września 1968 |
| Tanecznice i hobbyści | Lech Emfazy Stefański i Helena Adamska | Lech Emfazy Stefański | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 6 grudnia 1969 | |
| Wesele | Stanisław Wyspiański | Józef Gruda | Klimina | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 10 maja 1970 |
| Jadzia wdowa | Ryszard Ruszkowski | Henryk Tadeusz Czarnecki | Barbara | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 9 lipca 1970 |
| Księżniczka na opak wywrócona | Pedro Calderon de la Barca | Ewa Kołogórska | Silvia | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 27 czerwca 1971 |
| Panna Maliczewska | Gabriela Zapolska | Wojciech Jesionka | Żelazna | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 5 lutego 1972 |
| Rzecz o Alkasynie i Nikolecie | Anonim z XIII wieku | Ewa Kołogórska | Aktorka I | Teatr Krypta | 6 marca 1972 |
| Powrót Odysa | Stanisław Wyspiański | Wojciech Jesionka | Matka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 26 marca 1972 |
| Romans z wodewilu | Władysław Krzemiński | Wojciech Jesionka | Balbina; Pani II | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 7 października 1972 |
| Dzieci i wnuki | Zofia Chądzyńska | Ewa Kołogórska | Kobieta II | Teatr Krypta | 8 stycznia 1973 |
| Obszar cienia | Jan Paweł Gawlik | Wojciech Jesionka | Pielęgniarka | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 3 marca 1973 |
| Kram z piosenkami | Leon Schiller | Barbara Fijewska | Ciotunia; Dama; Gospodyni; Kiełbasiarka; Pani; Przechodzień | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 8 września 1973 |
| Wodewil warszawski | Zdzisław Gozdawa, Wacław Stępień | Czesław Staszewski | Ciocia Matylda | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 19 października 1974 |
| Zabawa w koty | István Örkény | Jacek Gruca | Giza | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 15 lutego 1975 |
| Odprawa posłów greckich (oraz Sąd Parysa J. Lochera, Do miłości J. Kochanowskiego, anonimowe teksty staropolskie) | Jan Kochanowski (oraz Jakub Locher z Fryburga, anonimowi autorzy staropolscy) | Bernard Ford Hanaoka | Pani (Odprawa posłów greckich) - gościnnie | Teatr Polski (Sala Księcia Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich) | 6 marca 1981 |
Zdjęcia ze spektakli
Nina Burska (Pani Peteniowa) i Maria Nochowicz (Sylwia) w Nie jesteśmy aniołami (1960)
W karykaturze Ludwika Piosickiego (1963)
Radio
| Tytuł słuchowiska/audycji | Autor | Reżyseria (adaptacja radiowa) | Rodzaj twórczości | Data pierwszej emisji |
|---|---|---|---|---|
| Była już wiosna | Czesław Czerniawski | Juliusz Burski | obsada aktorska | 30 kwietnia 1967 |
| Zdarzył się cud | Wiesław Rogowski | Julia Zyblewska | obsada aktorska | 23 lipca 1967 |
| Ostatni dzień życia | Wil Lipatow | Julia Zyblewska, (Czesław Czerniawski) | obsada aktorska | 22 kwietnia 1970 |
Nagrody
- 1970 – Bursztynowy Pierścień za role Kliminy w Weselu Stanisława Wyspiańskiego w reż. Józefa Grudy i Barbary w Jadzi wdowie Ryszarda Ruszkowskiego w reż. Henryka Tadeusza Czarneckiego
Odznaczenia
- Złoty Krzyż Zasługi
- Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
- 1965 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
- Małgorzata Komorowska, Za kurtyną lat. Polskie teatry operowe i operetkowe 1918-1939, Impuls, Kraków 2008
- Artur Daniel Liskowacki, Ryszard Markow, Małe sceny wielkiego zamku. Teatr Krypta i Piwnica przy Krypcie, Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin 2015
- Zofia Ordyńska, To już prawie sto lat..., Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970
- Zdzisław Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina (opracowanie części dokumentacyjnej Ryszard Markow i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985
- Teatry Dramatyczne w Szczecinie 1945-1965 (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa, Poznań 1965
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Programy teatralne Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie
- Fotografie ze zbiorów ZASP w Szczecinie
