Republika Szczecińska

Republika szczecińska – pojęcie zastosowane przez Jana Szydlaka, członka Biura Politycznego KC PZPR, na określenie strajku, jaki miał miejsce na terenie zakładów w Szczecinie i powiatu polickiego w dniach 18-22 grudnia 1970 r. Powstał wówczas Ogólnomiejski Komitet Strajkowy (dalej: OKS) na czele z Mieczysławem Dopierałą.

18 grudnia 1970 r. rozpoczął się strajk 117 przedsiębiorstw w aglomeracji szczecińskiej. Komitety strajkowe zawiązały się m.in. w Stoczniach „Gryfia”, „Parnica”, „Odra”, „Warski” i szczecińskim Porcie. W Stoczni im. Adolfa Warskiego w Szczecinie na czele strajku stanął Dopierała (członek PZPR). Komitet Strajkowy, który tworzyło 10 osób, przejął też władze w stoczni. Natomiast przedstawiciele 11 komitetów strajkowych ze Szczecina oraz powiatu polickiego powołali OKS na czele z Dopierałą. Określenie „republika szczecińska”, użyta przez Szydlaka, opisała stan panujący w mieście w czasie strajku. Władze strajkowe decydowały o funkcjonowaniu w mieście takich kwestii jak funkcjonowanie elektrowni, gazowni, komunikacji, straży pożarnej, wodociągów, czy o zaopatrzeniu sklepów. OKS sformułował również Żądania załóg Stoczni Szczecińskiej i Stoczni Remontowej.

19 grudnia rozpoczęły się negocjacje między OKS a przedstawicielami Komitetu Wojewódzkiego PZPR, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej oraz Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. 20 grudnia strajkujący i przedstawiciele władz podpisali protokół Ustaleń. Zrezygnowano w nich m.in. z postulatu utworzenia wolnych związków zawodowych, czy powrotu do cen sprzed poziomu z 13 grudnia. Podczas wiecu stoczniowcy odrzucili zawarte Ustalenia. Kiedy 20 grudnia Edward Gierek został wybrany na I Sekretarza KC PZPR, załoga „Warskiego podzieliła się na dwa obozy - tych, którzy chcieli kontynuować strajk, i tych, którzy jego zakończenia. Wygrała opcja pierwsza, a nowym liderem został Edmund Bałuka. Już 21 grudnia w wielu zakładach strajki zaczęły wygasać. Nadchodzące święta Bożego Narodzenia sprawiły, że 22 grudnia o godzinie 11.00 zakończono strajk w „Warskim”. W komunikacie ogłaszającym rozwiązanie Komitetu Strajkowego zapisano: „Wyrażamy pełne poparcie dla nowych władz Komitetu Centralnego PZPR i ze swej strony deklarujemy swój zwiększony wysiłek dla odrobienia strat jakie poniosła gospodarka Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.

Żądania załóg Stoczni Szczecińskiej i Stoczni Remontowej

1. Żądamy ustąpienia obecnej CRZZ która nigdy nie występowała w obronie mas pracujących.
2. Żądamy niezależnych Zw. Zawodowych podległych klasie robotniczej.
3. Żądamy obniżki cen na artykuły spożywcze do wysokości z dn. 12.12.70 r.
4. Żądamy podwyżki płac o 30%.
5. Żądamy normalnej zapłaty za dni strajku.
6. Żądamy wyrównanie poniesionych strat przez robotników w związku ze strajkiem, a zwłaszcza otoczenia opieką rodzin tych, którzy zginęli w zajściach #lub zostali kalekami.
7. Żądamy wypuszczenia na wolność robotników zatrzymanych w związku z zajściami i nie wyciągania w stosunku do nich żadnych konsekwencji prawnych i służbowych.
8. Żądamy, aby w stosunku do Komitetów Strajkowych i uczestników strajku nie były stosowane żadne konsekwencje prawne i służbowe.
9. Żądamy nie ingerowania sił zbrojnych w zakładach pracy i nie dopuszczania do szargania honoru wojskowego poprzez przebieranie się milicji w mundury wojskowe.
10. Żądamy publicznego odwołania Dekretu R. Min. Z dn. 17.12.70 o użyciu broni.
11. Żądamy ukarania winnych masakry dokonanej na robotnikach walczących o słuszną sprawę robotniczą i bezwzględnego nakazu strzelania do bezbronnych mas pracujących.
12. Żądamy ukarania winnych którzy dopuścili do obecnego kryzysu ekonomicznego kraju niezależnie od zajmowanego stanowiska w Partii i Rządzie.
13. Żądamy zaprzestania nazywania robotników chuliganami w prasie, radiu i telewizji a tych którzy nas tak nazywali ukarać (Rada Robotnicza wystąpiła w obronie swych żywotnych interesów).
14. Żądamy ograniczenia i zrównania zarobków pracowników aparatów partyjno-rządowych do średnich zarobków w przemyśle.
15. Żądamy zrównania cen posiłków wydawanych w kasynach MO i KW do cen obowiązujących w kraju.
16. Żądamy stwierdzenia odpowiednich warunków dla zwiększenia budownictwa mieszkaniowego oraz sprawiedliwego rozdziału mieszkań bez ulg dla uprzywilejowanych grup społecznych.
17. Żądamy zmniejszenia aparatu administracyjnego do rozsądnych granic.
18. Żądamy zniesienia blokady telekomunikacyjnej miasta Szczecina.
19. Żądamy stałych rzetelnych informacji o sytuacji gospodarczej i politycznej kraju przez środki masowego przekazu w programach ogólnopolskich.
20. Domagamy się przyjazdu posłów Ziemi Szczecińskiej na Sejm na czele z gen. Jaruzelskim w celu załatwienia naszych służbowych żądań.
21. Warunkiem przystąpienia do pracy jest spełnienie przez odpowiednie władze wszystkich naszych postulatów i ogłoszono powyższego w środkach masowego przekazu.

Bibliografia

• Panwicz W., Organizacja działań Służby Bezpieczeństwa w warunkach konfliktów społecznych na podstawie wydarzeń w grudniu 1970 r. w Szczecinie, Legionowo 1978
• Eisler J., Grudzień 1970 w dokumentach MSW, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2000, ISBN 9788311092655
• Eisler J., Grudzień 1970. Geneza, przebieg, konsekwencje, Wydawnictwo Sensacje XX Wieku, Warszawa 2001, ISBN 8391346013
• Błaszak T., Dźwigała M., Kenar T., Szczeciński Grudzień’70 w dokumentach Służby Bezpieczeństwa, Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie, Szczecin 2010, ISBN: 978-83-613-3609-9
• Paziewski M., Grudzień 1970 w Szczecinie, Wydawca Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2013, ISBN 978-83-61336-97-6

Autor opracowania: Aneta Popławska-Suś

Redakcja: Sylwia Wesołowska